Ερωτόκριτος και Αρετούσα. Erotokritos and Aretousa. A mevieval epic poem from Sitia

 

Ο Ερωτόκριτος είναι ένα ρομαντικό επικό ποίημα που αποτελείται από 10.000 στίχους. Συντέθηκε κατά τις αρχές του 17ου αιώνα από τον μεγάλο ποιητή Βιτσέντζο Κορνάρο ένα ευγενή με Ενετικές ρίζες από την επαρχία της Σητείας στο ανατολικό τμήμα της Κρήτης. Το ποίημα είναι γραμμένο στο χαρακτηριστικό ιδίωμα της ανατολικής Κρήτης της περιόδου αυτής και σε ρυθμό παρόμοιο με τις παραδοσιακές κρητικές μαντινιάδες ή μαντινάδες όπως αποκαλούνται σε άλλες περιοχές του νησιού (από την ιταλική λέξη matinada δηλαδή το τραγούδι της αυγής). Είναι μια ιστορία αγάπης μεταξύ του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας την κόρη του βασιλιά της Αθήνας. Η ιστορία θυμίζει τον Ρωμαίο και την Ιουλιέττα χωρίς το τραγικό τέλος τους. Αλλά είναι επίσης μια ιστορία για την τιμή, τη φιλία και το θάρρος.

Η ιστορία

Διαδραματίζεται στην Αθήνα κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα. Είναι ένα ειδύλλιο ανάμεσα στον Ερωτόκριτο το γιο του συμβούλου του βασιλιά και την βασιλοπούλα Αρετούσα, την κόρη του βασιλιά της Αθήνας Ηρακλή.
Ο Ερωτόκριτος ερωτεύτηκε την βασιλοπούλα Αρετούσα και για να εκφράσει τα συναισθήματά του ερχόταν κάτω από το παράθυρό της τραγουδώντας της ερωτικά τραγούδια με τον φίλο του Πολύδωρα. Η βασιλοπούλα σιγά σιγά ερωτεύτηκε αυτόν τον άγνωστο τραγουδιστή. Όταν ο Ερωτόκριτος αναγκάστηκε, με τον φίλο του Πολύδωρα, να σκοτώσει κάποιο από τους σωματοφύλακες του βασιλιά που είχαν σταλεί για να τους συλλάβουν, απέδρασε στην Έγρυπο την μεσαιωνική Χαλκίδα όπου, προσπάθησε να την ξεχάσει.
Κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης που έκανε η Αρετούσα στο σπίτι του πατέρα του Ερωτόκριτου, βρήκε τα τραγούδια και το πορτραίτο της, έτσι ανακάλυψε ποιος ήταν ο θαυμαστής της και έπεσε σε κατάθλιψη . Για να τη διασκεδάσει, ο βασιλιάς οργάνωσε αγώνες κονταρομαχίας που κλήθηκαν να συμμετάσχουν οι πιο διάσημοι ευγενείς της εποχής. Ο Ερωτόκριτος συμμετείχε σε αυτές τις μάχες και βγήκε νικητής και έτσι πήρε το βραβείο για τη νίκη του από τα χέρια της βασιλοπούλας.
Ενθαρρυμένος από τη νίκη του ο Ερωτόκριτος παρακάλεσε τον πατέρα του να ζητήσει γι 'αυτόν την Αρετούσα σε γάμο. Ο βασιλιάς θύμωσε πολύ γα την αυθάδειά του και τον εξόρισε και διέταξε την κόρη του να παντρευτεί κάποιον άλλο. Η Αρετούσα αρνήθηκε να κάνει κάτι τέτοιο και έτσι ο βασιλιάς την έκλεισε σε ένα σκοτεινό δωμάτιο μαζί με την παραμάνα της, όπου παρέμειναν για χρόνια υποφέροντας . Μετά ο βασιλιάς της Βλαχίας , κήρυξε τον πόλεμο στην Αθήνα και εισέβαλε στην περιοχή με το στρατό του προκαλώντας πολλές ζημιές. Ο Ερωτόκριτος αφού ήπιε ένα μαγικό φίλτρο που άλλαξε την εμφάνισή του, ήρθε για να βοηθήσει την πατρίδα του και προκάλεσε τεράστιες απώλειες στους εισβολείς , ενώ κατά τη διάρκεια μιας από τις μάχες, έσωσε τη ζωή του γέρου πια βασιλιά Ηρακλή. Ο πόλεμος κρίθηκε σε μια μονομαχία μεταξύ του Ερωτόκριτου και του Άριστου του ανιψιού του βασιλιά της Βλαχίας. Ο Ερωτόκριτος τον σκότωσε, αλλά πληγώθηκε σοβαρά. Οι εχθροί αποσύρθηκαν, και ο Ερωτόκριτος μεταφέρθηκε στο παλάτι, στο κρεβάτι της Αρετούσας, όπου έμεινε έως ότου θεραπεύτηκε. Ο βασιλιάς θέλοντας να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του, προσφέρθηκε να τον υιοθετήσει και να του δώσει το μισό από το βασίλειό του. Αυτός αρνήθηκε και ζήτησε από το βασιλιά να απελευθερώσει την Αρετούσα και να του επιτρέψει να την παντρευτεί. Στην αρχή, η βασιλοπούλα αρνήθηκε αλλά ο Ερωτόκριτος, πήγε και αποκάλυψε το πραγματικό του πρόσωπό που μέχρι τότε ήταν βαμμένο μαύρο. Αυτή αναγνώρισε τον ,άνθρωπο που τραγουδούσε κάτω από το παράθυρό της και τον παντρεύτηκε , ενώ ο βασιλιάς Ηρακλής τους παραχώρησε το θρόνο

Erotokritos is a romantic epic poem constituted by 10.000 verses. Was composed during the early 17th century by the great poet Vitsentzos Kornaros a noble with Venetian origin from the province of Sitia in the east part of Crete. The poem is written in the characteristic idiom of eastern Crete of this period and rhythm similar to the traditional cretan couplets called mandiniades or madinades in the other part of the island(from Italian word matinada meaning the songs of the dawn). Is a love story between Erotokritos and Aretousa the daughter of the King of Athens.The story reminds Romeo & Juliette without their tragic end. But it's also a story about honour, friendship and courage.

The story

The story takes place in Athens during the Middle Ages. Is a romance between Erotokritos the son of the adviser of the King of Athens Iraklis and king's daughter princess Aretousa, while it is a praise to friendship, bravery and the love for the homeland.
Erotokritos felt in love with the princess Aretousa and for expressing his feelings came under her window singing erotic songs with his friend Polydoras. The princess slowly was fallen in love with the unknown singer. When Erotokritos was forced, with his friend Polydoras, to kill some of the bodyguards of the King that had been sent in order to arrest him, he runed away to Egripos, where, he tried to forget her.
During a visit of Aretousa at the house of Erotokritos’ father, she found out the songs and her picture, so she discovered who was her admirer and she was fallen in sadness. In order to entertain her, the King organised fights of joust, where the most famous noblemen of that time were called. Erotokritos participated in these fights and was the winner and took the prize for his victory by the hands of princess.
After his victory Erotokritos said to his father to ask for him Aretousa in marriage. The King became very angry and exiled Erotokritos and ordered his daughter to marry someone else. Aretousa refused to do this so the King closed her in a dark place with her nanny, where they remained for years, suffering. After the king of Vlahias, declared a war to Athens and invaded the area with his army causing a lot of damages. Erotokritos after drinking a magic liquid that changed his appearance, come to help his homeland and caused enormous losses to the invading army, while during one of the fights, he saved the life of the old King Iraklis. The war was judged in a duel between Erotokritos and Aristos the nephew of Vlahias’ king . Erotokritos killed him but he was wounded seriously. The enemies were withdrawn, and Erotokritos was carried in the palace, in the bed of Aretousa, where he stayed until he was cured. King wanting to express his gratitude, offered to adopt him and to give him the half of his kingdom. He denied and asked from him to release Aretousa and allow him to marry her. In the beginning, the princess refused that, but Erotokritos came and revealed his real face which until then was painted black. She recognised the man that was singing under her window and married him while King Iraklis ceded the throne to them

Το ποίημα με ενέπνευσε για τις παρακάτω συνθέσεις
The poem inspired me to compose the following compositions:

Ο Ερωτόκριτος και ο φίλος του Πολύδωρας κάνουν καντάδα στην Αρετούσα.
Erotorikros with his friend Polydoros singing for Aretousa

Για τις τελευταίες συνθέσεις χρησιμοποίησα φωτογραφίες μου με : ανθισμένη αυλή και οικία από το χωριό Καρύδι και οικία από το χωριό Ζήρος

"Τα'μαθες Αρετούσα μου τα θλιβερά μαντάτα
ο κύρης σου με ξόρισε στης ξενητιάς τη στράτα"

Σαν φόντο χρησιμοποίησα μεσαιωνικά μνημεία (είσοδο και εσωτερικό της Έπαυλης των Ντε Μέτζι στην Ετιά,τους μεσαιωνικούς ναούς Α.Ιωάννη στο Τοπλού και Α. Γεωργίου στην Βόιλα) και εισόδους νεότερων ναών(καθεδρικός στον Α. Στέφανο, Αγία Τριάδα Λιθινών) της Επαρχίας Σητείας πατρίδας του δημιουργού του επικού ποιήματος Βιτσέντζου Κορνάρου. Επίσης πατητή (κλινοσκέπασμα) από τη Νεα Πραισό.
As background for my compositions i used medieval monuments and Churche's entrances from the province of Sitia homeland of the poet of this medieval romance Vitsentzos Kornaros

Παρωδία του Ερωτόκριτου με δυο φιγούρες του Μποτέρο και μια στεατοπυγική αφροδίτη εμπνευσμένη από τον πίνακα του Μποτιτσέλλι.
A parody of Erotokritos with two figures of Botero and a fat Venus inspired by the famous painting of Boticelli

Ο βασιλιάς Ηρακλής οργάνωσε αγώνες που κλήθηκαν να συμμετάσχουν οι πιο διάσημοι ευγενείς της εποχής.
King Herakles organised fights, where the most famous noblemen of that time were called

O Ερωτόκριτος μετά τον θάνατο των φρουρών απέδρασε στην Έγριπο ή Νεγροπόντε όπως λεγόταν τότε η μεσαιωνική Χαλκίδα. Εδώ συνθέσεις μου με μιά φωτογραφία του φρουρίου του Ευρίπου του 1906
Erotocritos after the death of the guards runed away to Egripos or Negroponte as was known then the medieval Halkis. Here my compositions with a photo of Evripos castle of 1906

Συνθέτοντας με φιγούρες από τα κουτιά Πάλεχ. Inspired by the paintings of Palekh boxes

Ο Ερωτόκριτος aπό την εξορία αφού ήπιε ένα μαγικό φίλτρο που άλλαξε την εμφάνισή του, ήρθε για να βοηθήσει την πατρίδα του και προκάλεσε τεράστιες απώλειες στους εισβολείς
Erotokritos from his exile after drinking a magic liquid that changed his appearance, come to help his homeland and caused enormous losses to the invading army

Ο Ερωτόκριτος αποκαλύπτει το πραγματικό του πρόσωπό που μέχρι τότε ήταν βαμμένο μαύρο και η Αρετούσα αναγνώρισε σε αυτόν, τον άνθρωπο που τραγουδούσε κάτω από το παράθυρό της
Erotokritos reveals his true face which was painted black until this time and Aretousa recognized that he was the man who was singing beneath her ​​window

Η πάλη ανάμεσα στον Ερωτόκριτο και τον Άριστο το πρωτοπαλίκαρο των Βλάχων

Ο πόλεμος κρίθηκε σε μια μονομαχία μεταξύ του Ερωτόκριτου και του Άριστου του ανιψιού του βασιλιά της Βλαχίας. Αφού μαχόταν για ώρες κάποια στιγμή άφησαν τα σπαθιά και αγωνίστηκαν σώμα με σώμα.
Η περιγραφή της πάλης :
Σαν είδασι κ' εβράδιαζε, κι ο Ήλιος τώς μισεύγει,
ο ένας κι ο άλλος το σπαθί ρίχτει, δεν το γυρεύγει.
Kι αράσσουν κι αγκαλιάζουνται, κρατώντας τα πουνιάλα (σπαθάκια , εγχειρίδια ),
επιάσαν τα κοντ' άρματα, κ' εφήκαν τα μεγάλα.
Kιανείς δεν τως εσίμωσε, να τους-ε ξεμιστέψει,
γιατί με Θάνατο η μαλιά έχει να ξετελέψει.
Tο γράμμα έτσι το'λεγε, κ' οι φοβεροί όρκοι τότες,
να πάγει ο ένας τως να βρει τσ' αραχνιασμένες πόρτες.
Σφίγγουνται κι αγκαλιάζουνται, με τη ζερβήν παλεύγουν,
με τη δεξά βαρίσκουσιν, τόπο ακριβό γυρεύγουν,
εις το λαιμό, στο πρόσωπο, στο στήθος, στο στομάχι.
Aνάθεμα έτοια μάνητα, κακή ώρα σ' έτοια μάχη!

Ήριξεν ο Pωτόκριτος, μ' όλην τη δύναμή του,
του Aρίστου κοπανιά μπηχτή, και πάει προς το βυζί του.
K' ήτο δαμάκι ξώφαρσα, κ' η χέρα του ως ξεσφάλλει,
ο ’ριστος του την ήσφιξε 'ποκάτω στη μασκάλη.
Mηδέ στροφίδι μάγγανου έτοιο σφιμό δεν κάνει,
ωσάν την ήσφιγγεν αυτός εκεί οπού την-ε πιάνει.
H χέρα του εσκλαβώθηκε στου οχθρού του τη μασκάλη,
κ' ήβανεν όσον το μπορεί δύναμη να τη βγάλει.
Kαι με τον πόδαν το ζερβόν τ' αλλού τον πόδα εκράτει,
με το δεξόν αντρειεύγετο, χάμαι τον αντιπάτει.
Kαι με τη χέρα οπού'τονε λεύτερη, τον αμπώθει,
και με την αμπωστιά'καμε, κ' η άλλη εξεσκλαβώθη.

Pάσσου', ξαναγκαλιάζουνται, ξανακτυπούσι πάλι,
και γ-είς τον άλλον ήπασκε χάμαι στη γη να βάλει.
Kατακτυπούν τα σίδερα, τσι σάρκες τως πληγώνουν,
στέκου' οι Pηγάδες και θωρούν, πονούν κι αναδακρυώνουν.
Ήσυρεν ο Pωτόκριτος τον ’ριστον ομπρός του,
κ' εκείνος θεληματικώς σιμώνει μοναχός του.
Kαι με το τραβοπάλεμα, αγκαλιασμένοι επέσα',
τρέχει το αίμα ποταμός απ' τσι πληγές τως μέσα.

Παραγλιστρά ο Pωτόκριτος, πέτρα τον πεδουκλώνει,
κι ο ’ριστος αποπάνω του βαρίσκει και λαβώνει.
Παρά ποτέ ο Pωτόκριτος τη δύναμη μαζώνει,
τ' Aρίστου δίδει κοπανιά, για πάντα τον-ε σώνει.
Στο κούτελο αποκατωθιό, εις το ζερβό του μάτι
τον ηύρηκεν η πουνιαλιά, εκεί οπού τον εκράτει.
Όλα τα σίδερα περνά, και σώνει στα μυαλά του,
η δύναμή του ετέλειωσε, κ' εχάθηκε η αντρειά του.

Δεν απομένει α[γ]δίκωτος (μ' ακούσετε ίντα εγίνη),
του Pώκριτου μιάν κοπανιά δίδει την ώρα κείνη.
Περνά τ' ατσάλ[ι]ν από μπρός το σιδερό ζυπόνι,
ανοίγει του όλα τ' άρματα, στη σάρκα τον-ε σώνει,
εις το βυζί αποκατωθιόν, εις τση καρδιάς τον τόπον,
εκεί που βρίσκεται η πνοή κ' η ζήση των ανθρώπων.
Mέσα στη σάρκα κά[μ]ποσον το σίδερον εμπήκε,
πλιά παρά ζωντανό, νεκρόν ετότες τον αφήκε.
Kι ολίγο-λίγον ήλειψε να τον-ε πάρει ο Xάρος,
μα'ζησε, κ' εγιατρεύτηκε με πάθη και με βάρος.

Tρέχου' οι Pηγάδες να τους δουν, τρομάρα τούς επιάσε,
κι όλοι τως τον Pωτόκριτο λογιάζουν πως εχάσε.
Eβγάνουσίν τως τ' άρματα, και το ζιμιόν εφάνη,
ποιός είναι οπού ψυχομαχεί, και ποιός μπορεί να γιάνει.

Σε ελεύθερη μετάφραση μου :
«Σαν είδαν και βράδιασε και έφυγε ο ήλιος ρίχνουν και οι δυο τα σπαθιά και δεν τα γυρεύουν άλλο .
Πιάνουν και αγκαλιάζονται κρατώντας τα μικρά σπαθάκια. Άφησαν τα μεγάλα άρματα και έπιασαν τα μικρά. Κανένας δεν τους πλησίασε για να τους γλυτώσει γιατί η κατάληξη της πάλης τους ήταν ο θάνατος. Έτσι ήταν τότε το γραμμένο και οι φοβεροί όρκοι , να πάει ο ένας από τους δυο να βρει τις αραχνιασμένες πόρτες του Άδη.
Χτυπιούνται και αγκαλιάζονται και παλεύουν με το αριστερό χέρι και με το δεξί χτυπούν, και γυρεύουν το ευαίσθητο σημείο στο λαιμό στο πρόσωπο στο στήθος στο στομάχι. Πανάθεμά τον για θυμό κακή ώρα σε τέτοια μάχη.

Έριξε με όλη του τη δύναμη ο Ερωτόκριτος μπηχτό χτύπημα στο στήθος του Αρίστου. Και ήταν λιγάκι ξώφαρτσα και όπως το χέρι του λάθεψε ο
Άριστος του το έσφιξε κάτω από την μασχάλη. Ούτε του μάγγανου η στρόφιγγα δεν κάνει τέτοιο σφίξιμο όπως το έσφιγγε αυτός από εκεί που το έπιανε.
Το χέρι του κλείστηκε στην μασχάλη του εχθρού του και έβαζε όση δύναμη μπορούσε για να το απελευθερώσει. Και με το αριστερό του πόδι το πόδι του άλλου κρατούσε με το δεξιό έβαζε δύναμη και το στήριζε χάμω και με το χέρι που ήταν ελεύθερο τον απωθεί και με το σπρώξιμο που έκαμε ελευθέρωσε το άλλο χέρι.
Χτυπούν ξαναγκαλιάζονται ξαναχτυπούνε πάλι και ο ένας πάσχιζε τον άλλο κάτω να βάλει.
Κατακτυπούν τα σίδερα και πληγώνουν τις σάρκες τους και στέκουν οι βασιλιάδες τους βλέπουν πονούν και δακρύζουν.
Ο Έρωτόκριτος έσυρε μπροστά του τον Άριστο και αυτός με τη θέλησή του πλησίασε μόνος του και με το τράβηγμα και το πάλεμα έπεσαν κάτω αγκαλιασμένοι και από τις πληγές τους μέσα τρέχει ποταμός το αίμα.
Πέτρα μπέρδεψε τα πόδια του Ερωτόκριτου και γλίστρησε και ο Άριστος από πάνω του τον χτυπά και τον πληγώνει.
Ο Ερωτόκριτος όπως ποτέ άλλοτε μαζεύει τη δύναμή του και δίνει ένα χτύπημα του Αρίστου και για πάντα τον τελειώνει.
Από κάτω από το κούτελο στο αριστερό του μάτι τον βρήκε η μαχαιριά εκεί που τον κρατούσε. Περνά όλα τα σίδερα και χάνει τις αισθήσεις του και τέλειωσε η δύναμή του και εχάθη η αντρειοσύνη του.
Δεν έμεινε χωρίς εκδίκηση μα ακούστε τι έγινε, δίνει μια του Ερωτόκριτου εκείνη την ώρα που περνά από μπροστά το ατσάλι του σιδερένιου θώρακα του ανοίγει όλα τα άρματα και φτάνει στη σάρκα κάτω από το στήθος στο μέρος της καρδιάς εκεί που βρίσκεται η πνοή και η ζωή των ανθρώπων.

Το σίδερο μπήκε μέσα στη σάρκα και τότε κόντεψε να τον αφήσει νεκρό παρά ζωντανό και λίγο έλειψε να τον πάρει ο Χάρος αλλά έζησε και γιατρεύτηκε τραυματισμένος.
Τρέχουν οι βασιλιάδες να τους δουν και τους έπιασε τρόμος και όλοι τους πιστεύουν πως έχασε ο Ερωτόκριτος , τους έβγαλαν τα άρματα και φάνηκε ποιος ήταν που ψυχομαχούσε και ποιος ήταν αυτός που μπορούσε να γιάνει».

Αυτός που σύρθηκε ζωντανός από αυτή την πάλη ήταν ο Ερωτόκριτος αν και βαριά πληγωμένος και νεκρός ήταν ο Άριστος. Οι εχθροί αποσύρθηκαν και ο Ερωτόκριτος μεταφέρθηκε στο παλάτι, στο κρεβάτι της Αρετούσας, όπου έμεινε έως ότου θεραπεύτηκε.

The struggle between Erotokritos and Aristos the henchman of the Vlachs

The war was a duel between Erotokritos and Aristos nephew of the king of Wallachia. After battling for hours they left their swords and fought hand to hand.
They took their little knifes and were embraced. Nobody approached to save them because the outcome of their fight was death. That was then the destiny and the fearsome vows , one of them to go and find the full of spiders webs doors of Hades (underworld).
They hit each other and are embracing and struggling with their left hand and with the right, they beat, and seek the point on face, neck, chest, stomach. Damn anger , bad time in such a battle.

Erotokritos threw with all his mighty a hit to Aristos’ chest. And as his hand missed the target, Aristos hold it tightly beneath his armpit.
His hand was locked in the armpit of the enemy and he was putting as much power as he could to release it. With his left foot was keeping the other’s foot and relying on the other was forcing him and with his hand which was free he repels him and with this pushing he did freed his other hand.
They are beating each other are embraced again are hitting strikes again, each trying to put down the other.
The irons are beating and hurt their fleshes and the kings stand seeing them with pain and tears.
Erotokritos dragged in front of him Aristos who willingly came alone and with pulling and fights they fell down embraced and by their wounds rivers of blood was running through
A stone mistook Erotokritos feet, he sled so Aristos coming on his top hits and hurts him.
Erotokritos as ever gathers his strength and gives a hit to Aristos and ends him for ever
The stab found him beneath the forehead in his left eye. Penetrates all metals and he loses his senses and his strength was ended and was lost his bravery.
There was no revenge, but listen what happened. This time he gives to Erotokritos a strike that passes the steel of his iron chest, opens it and the knife reaches the flesh beneath the breasts in the place of the heart where is the breath and the life of man .

The iron entered into the flesh and then Erotokritos came close to death, but he lived wounded and after was healed
The kings run to see them and were terrified all thinking that the loser was Erotokritos. They pulled off his armor and was seen who was the dying and who was the one who could heal. "

The man who was dragged alive from this struggle was Erotokritos although heavy wounded and the dead was Aristos. The enemy was withdrawn and Erotokritos moved to the palace, in the bed of Aretussa (Virtue), where he stayed until healed.

Ο Ερωτόκριτος βαμμένος μαύρος φτάνει για τη μάχη. Erotokritos painted as blackman comes for the battle

Η πάλη ανάμεσα τον Ερωτόκριτο και τον Άριστο. The struggle between Erotokritos and Aristos

Την φιγούρα της πάλης πήρα από το εικονογραφημένο χειρόγραφο του Ερωτόκριτου του 1787 που βρέθηκε στην Ρουμανία.Επανέκδοση από τις εκδόσεις Αδάμ.
The figure of wrestlig was isolated from the illustrated manuscript of Erotokritos of 1787 found in Romania.Republished recently by Adam editions

Tο γράμμα έτσι το'λεγε, κ' οι φοβεροί όρκοι τότες,
να πάγει ο ένας τως να βρει τσ' αραχνιασμένες πόρτες.
That was then the destiny and the fearsome vows, one of them to go and find the full of cobwebs, doors of Hades(underworld).