Η Πραισός και η περιοχή της. Praesos and it;s area



Στο κέντρο της χερσονήσου της Σητείας ανάμεσα στις κοιλάδες που σχηματίζουν οι δυο βραχίονες του ποταμού που στην αρχαιότητα λεγόταν Δίδυμος ή Στόμιος βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Πραισού πρωτεύουσας των Ετεοκρητών και η περιοχή με τους οικισμούς που μέχρι πρόσφατα αποτελούσαν την κοινότητα Πραισού δηλαδή τα χωριά Βαβέλοι (σήμερα Νέα Πραισός) Κανένες (σήμερα Άγιος Σπυρίδωνας) τα ερημωμένα πρόσφατα χωριά Καλαμαύκι και Παντέλι και τα ερειπωμένα από παλιά Πρασοί (ερήμωσε γύρω στο 1651) και το μετόχι Πετρούνια (ερημωμένο κάποια εποχή από τη χολέρα).





Η Ελληνιστική Πραισός καταστράφηκε γύρω στο 145 π. Χ. «Κατέσκαψαν δ’ Ιεραπύτνιοι Πραισόν» λέει ο Στράβων.
Η καταστροφή της δεν σήμανε το τέλος του αρχαίου κόσμου και του πολιτισμού στην περιοχή μας όπου η ζωή συνεχίστηκε όπως δείχνουν όχι μόνο διάφορα ίχνη από την επόμενη ιστορική περίοδο εκείνη της Ρωμαϊκής κυριαρχίας, αλλά και η συνέχιση του ονόματος της μέσα από το ερημωμένο σήμερα χωριό Πρασοί που βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου της Α Ακρόπολης που και αυτός μέχρι σήμερα ακούγεται ως Πρασοκέφαλο δηλαδή λόφος των Πρασών.
Δεν γνωρίζουμε πολλά για την Βυζαντινή περίοδο και την αραβοκρατία. Το χωριό Κανένες θεωρείται ότι ιδρύθηκε από Βυζαντινό εξόριστο ευγενή ή στρατηγό.
Η Ενετοκρατία στην Κρήτη ξεκίνησε από το 1212 και γύρω στο 1645 η περιοχή μας άρχισε να υποδουλώνεται σταδιακά στους Τούρκους. Για την Ενετοκρατία έχουμε μαρτυρίες από αρκετές πηγές και μνημεία που έμειναν στην περιοχή κυρίως εκκλησίες. Με την εισβολή των Τούρκων καταστράφηκε ολοσχερώς το χωριό Πρασοί και μισοερημώθηκαν τα άλλα. Οι Βαβέλοι και το Καλαμαύκι σταδιακά μετατράπηκαν σε αμιγώς Οθωμανικά χωριά, όχι όμως και ο Κανένες που έμεινε προπύργιο του Χριστιανισμού. Ο μικρός οικισμός Παντέλι έχει μια παρουσία από τον 14ο αιώνα. Η Τουρκοκρατία ήταν οδυνηρή για τους κατοίκους που μπόρεσαν να απαλλαγούν από την τυραννία αρχές του 20ου αιώνα. Από τότε ξαναζωντάνεψαν οι οικισμοί για να οδηγηθούν στον μαρασμό με το κύμα της αστυφιλίας των τελευταίων δεκαετιών.

Ένας τεράστιος πλούτος από ιστορικές μνήμες, παραδόσεις, ήθη, έθιμα αλλά και τεκμήρια του λαϊκού πολιτισμού χάνονται. Η Κιβωτός της Πραισού έχει συμβολικό χαρακτήρα. Σαν άλλος Νώε συγκεντρώνω εδώ και μια εικoσιπενταετία ότι μπορεί να σωθεί από τις κατακλυσμιαίες μεταβολές της εποχής μας

Έχω σχεδόν ολοκληρώσει την καταγραφή της τοπικής διαλέκτου, της ιστορίας διαχρονικά, λαογραφικού υλικού (θρύλους, παραδόσεις, δημοτική ποίηση και άλλα ). Επίσης έχω καταγράψει ένα μεγάλο μέρος της χλωρίδας (συνοδευόμενο από φωτογραφικό υλικό) και της πανίδας (ποιμενικά και άλλα) αλλά και τα τοπωνύμια προσπαθώντας να ανιχνεύσω τι κρύβεται πίσω τους. Οι ναοί με τους θρύλους τους αλλά και η ανίχνευση της ιστορίας τους είναι ένα άλλο κομμάτι που επεξεργάζομαι.
Πρόσφατα προχώρησα σε δοκιμαστική έκδοση μέρους του υλικού . Συγκεκριμένα εξέδωσα μέσω του Πολιτιστικού συλλόγου της Πραισού που έχει αναλάβει και την διακίνηση, τον Α τόμο της εργασίας μου : "Λαογραφικά από την περιοχή Πραισού Σητείας και ιστορίες από την ευρύτερη περιφέρειά της" καθώς και το πόνημα
"Δημώδεις παραδόσεις, θρύλοι, ιστορίες, αρχαίοι μύθοι, παραμύθια από την περιοχή ΠΡΑΙΣΟΥ Σητείας και τη ευρύτερη περιφέρειά της"

Αν και απώτερος σκοπός μου είναι η έντυπη έκδοση και του λοιπού υλικού που έχω συλλέξει, το διαδίκτυο είναι ένας τόπος που μπορεί να δώσει κανείς μια εικόνα του τόπου του. Ξεκίνησα με την πρόθεση να κάνω ένα ακόμη site σαν τα χιλιάδες άλλα. Στην πορεία όμως είδα ότι ήταν αρκετά γοητευτικό να δώσω αυτό που θέλω με ένα πιο ποιητικό και πρωτότυπο τρόπο. Να δώσω το ότι έχω συμπεριλάβει στην έννοια Πραισός δηλαδή την διαχρονική ιστορία, τις παιδικές μου μνήμες, την έμπνευση μου από το τοπίο, τις φαντασιώσεις μου, μέσα από ένα τρόπο όπου το όνειρο μπλέκεται με την πραγματικότητα και η φαντασία με την ποίηση. Έτσι παρ' όλες τις τεχνικές δυσχέρειες στον χειρισμό της επεξεργασίας των εικόνων νομίζω ότι αξίζει τον κόπο να συνεχίσω έτσι ή και έτσι.
Το πέρασμα μου από την αγιογραφία έχει επηρεάσει την αισθητική μου (αδιαφορία για την προοπτική, πολλαπλά επίπεδα, το μεταφυσικό).
Χρησιμοποιώ στοιχεία που με γοητεύουν και αποδίδουν καλύτερα αυτά που θέλω να δώσω όπως από την Κλασσική τέχνη, τους Οριενταλιστές και Προραφαηλίτες ζωγράφους, και τελικά και κυρίως από το σουρεαλισμό που είναι πανταχού παρών, χωρίς να αποφεύγω όπου χρειάζεται την κλασσική παρουσίαση. Η ενσωμάτωση στοιχείων της λαϊκής τέχνης στις ταινίες του μεγάλου Γεωργιανού σκηνοθέτη Σεργκέι Παρατζάνωφ με έχει γοητεύσει αφάνταστα και σε πολλά ταμπλώ είμαι επηρεασμένος από την αισθητική του. Τα κολλάζ του Οδυσσέα Ελύτη επίσης είναι μια άλλη πηγή έμπνευσής μου.
Σε πολλές συνθέσεις για την αρχαία Πραισό χρησιμοποιώ αγάλματα και αγαλματίδια, θέλοντας να δείξω το πέτρωμα του χρόνου σαν να είναι οι φιγούρες πια απόμακρες και πετρωμένες. Στις πιό πολλές αναπαραστάσεις οι πρωταγωνιστές δείχνουν να ποζάρουν στον φακό σαν τις παλιές φωτογραφίες όταν όλη η οικογένεια στηνόταν απέναντι από αυτόν που την απεικόνιζε.
Η αποστασιοποίηση από τα γεγονότα μου δίνει την δυνατότητα της υπέρβασης κάνοντας τους πρωταγωνιστές να χάσουν την δραματικότητά τους και να μετατραπούν σε διακοσμητικές φιγούρες. Τη δυνατότητα μιάς εικαστικής αναπαράστασης τους, κάτι σαν τις πόζες σε συνθέσεις της Αρ Νουβώ.
Αλλά κυρίως όλα έχουν μια θεατρικότητα. Εμείς είμαστε οι θεατές μιας παράστασης και οι πρωταγωνιστές απευθύνονται σ' εμάς.

Ερρίκος Πέτρου Σκουλούδης

In the center of Sitia’s peninsula between the valleys formed by the two branches of the river called in ancient times Didymos(Twin) or Stomios are the ruins of Praesos the ancient capital of Eteocretans and the area with the settlements which until recently were the community of Praisos : The villages Vaveli ( Today New Praisos) Kanenes ( today St. Spyridon), the recently desolated villages Kalamafki and Pandeli and the ruinous now village of Prassi (abandoned around 1651) and the settlement Petrounia (once ravaged by cholera).

In Praisos area vast installment begins during the Middle Minoan period (2100-1650) when it appears to have built most of the megalithic structures, and since then we have a continuous habitation.
The city of Praisos was founded around 1100 BC and coincides with the Dorian invasion and had a continuous life for about 1000 years. Praisos was the capital of Eteocretans the pure descendants of the Minoans who were gradually joined the Mycenians and later were repulsed eastwards by the Dorian conquerors. The city was spread over three hills or Acropolis .
In the city remained a language written in the Ionic alphabet that of Eteocretans still a mystery for linguists. The period of greater prosperity was during classical and early Hellenistic times when we have like other cities of Crete, Doric institutions.

Hellenistic Praisos was destroyed around 145 BC by Ierapytnians .

Life continued in the village known until today as Prassi located at the foot of the main Acropolis

We do not know many things about the Byzantine period and the Arab occupation. The village Kanenes was found according to the legend by a Byzantine exiled nobleman or General with the same name.
The Venetian period in Crete began in 1212 and around 1645 our region was gradually enslaved by ottomans. During the Venetian period many churches were built. With the invasion of the Turks the village Prassi was destroyed completely and other villages were devastated or lost the three quarters of their population. The remaining populations of Vaveli and Kalamafki gradually not standing the oppression were converted to islam but not Kanenes which remained a stronghold of Christianity. The small village of Pandeli has a presence since the 14th century. The ottoman period was painful for people who could be released in the early 20th century from it’s tyranny after many revolutions. After the liberation the setllements revived and the destroyed churches were reconstructed. The settlements were led to decline in recent decades because of the wave of urbanization.

A huge wealth of historical memories, traditions, customs and items of popular culture are lost. The Ark of Praisos is symbolic. Like other Noah i am gathering what can be saved from the cataclysmic changes of our time
I have almost completed recording the local dialect, local history through the ages, folk material (legends, traditions, folk poetry and more). I've also recorded a large part of the plants (with photos), the legends and history of the churches of the area etc. Recently i published with the help of the Cultural Association of Praisos the first two volumes of my work.
With this blog i have started presenting with a more poetic way the history and folklore of Praisos area and that of the greatest area of Sitia’s province. Exactly what i have included in the meaning Praisos and Sitia:Their history, my childhood memories, my inspiration from the landscape, my fantasies, through a way where the dream merge with reality and fiction with poetry.

My involvement with painting of byzantine icons and their style has influenced me (ignoring the prospectivity, multiple levels, metaphysical).
I use data that I love as from the classical art, the orientalists and Pre-Raphaelite painters, and finally and above all I am inspired by surrealism which is ubiquitous, but where necessary I don’t avoid the classic presentation. The incorporated elements of folk art in the films of the great Georgian director Sergei Parajanov fascinates me and in many panels influences my aesthetics. The collages of the great Greek poet and Nobel prize winner Odysseus Elytis is also another source of my inspiration.
In many of my compositions for ancient Praisos I use statues and figurines, wanting to show the petrifaction of time as if the figures are isolated and petrified. In most representations the actors seem to pose like in the old photos facing the camera.

The distance from the events gives me the possibility of an overrun by the protagonists who lose their drama and are turned into ornamental figures. The possibility of a pictorial representation, something like the poses in Art Nouveau.
But mainly all have a theatricality . We are the viewers of a performance and the actors are addressed to us.

Errikos Skouloudis


Σάββατο 24 Ιουλίου 2010

Ο τάφος της Φωτούλας. The tomb of Fotoula.

Μετά την καταστροφή του ανακτόρου της Κνωσού (1380/1350 π.Χ.)είχαμε μαζικότερη εγκατάσταση αχαιών στην Κρήτη όμως ο Μινωικός πολιτισμός συνεχίστηκε αν και είχαμε μια σταδιακή παρακμή του. Οι Μυκηναίοι κυριάρχησαν στο Αιγαίο και στις αγορές της Ανατολής, υποσκελίζοντας τους Μινωίτες. Ο Κρητικός Πολιτισμός επηρεάζεται από τον Μυκηναϊκό, αλλά δεν αφομοιώνεται πλήρως. Θρησκεία, ενδυμασία, ήθη έθιμα επηρεάζονται από τους κατακτητές Μυκηναίους.
Κατά αυτήν την περίοδο τα ίχνη εγκατάστασης στην περιοχή της Πραισού κυριαρχούνται από την μεγάλη περιοχή στα Κηπιά. Έχουμε κατοίκηση επίσης στο Κάτω Κεφάλι Σπετσώτη. Μικρότερες εγκαταστάσεις βρίσκονται στο Μετόχι του Μανωλή που ίσως ήταν ένας από τους μικρότερους δορυφόρους γύρω από τα Κηπιά και στις 1η και 2η Ακρόπολη της Πραισού. Επίσης έχουμε τάφους στο Μετόχι του Τζανή που δείχνουν κατοίκηση εκεί κάτι που δείχνει και το κοιμητήριο στη νότια ράχη του Κάψαλου.
Στην περιοχή Φωτούλα 1 χιλιόμετρο ανατολικά της Νέας Πραισού το 1960 ευρέθη θολωτός τάφος που ανήκει στην ΥΜ ΙΙΙ Γ περίοδο(περίπου από το 1200 μέχρι το 1100 π.Χ.). Μεταξύ των κτερισμάτων ήταν ψευδόστομοι αμφορείς, αιχμή δόρατος, λουτροειδής σαρκοφάγος με σκελετό νεκρού που έφερε στο χέρι χρυσό δακτυλίδι, κυλινδρικό αγγείο του τύπου της πυξίδας με τέφρα του νεκρού μέσα και φύλλα χρυσού με διακόσμηση του θαλάσσιου όστρεου ναυτίλος ίσως από νεκρική προσωπίδα κλπ.
Στοιχεία από Αρχαιολογικό Δελτίο και μεταφράσεις από διάφορες εργασίες του καθηγητή James Whitley


Ανάμεσα στα αντικείμενα που βρέθηκαν ήταν και μια βεντάλια που η βάση της ήταν από ελεφαντόδοντο. Ανήκε άραγε σε άνδρα ή γυναίκα;
Το ελεφαντόδοντο έρχεται από την Αφρική. Τι βεντάλια ήταν; σαν και αυτές που βλέπουμε αιώνες αργότερα στις Tαναγραίες; Ήταν κατασκευασμένη στην Κρήτη με υλικά φερμένα από την Αφρική ή ήταν είδος που είχε εισαχθεί από την Αίγυπτο, την Φοινίκη ή τη Συρία;
Την ίδια περίοδο έχουμε στην Αίγυπτο το τέλος της 19ης δυναστείας και την 20η δυναστεία με τους διάφορους απογόνους του μεγάλου Ραμσή.
Μια φανταστική ιστορία.
Βαθειά στην μαύρη Αφρική κυνηγούσαν και σκότωναν τους ελέφαντες για να τους πάρουν τους χαυλιόδοντες πρώτη ύλη για πολλά πολύτιμα είδη (λατρευτικά, είδη καθημερινής χρήσης και χίλια δυο κομψοτεχνήματα). Έμποροι τους μετέφερναν μαζί με άλλα πολύτιμα είδη στην Αίγυπτο και από εκεί στη Συρία αλλά και στην Κρήτη και τις Μυκήνες.
Ίσως μέσα από ένα λιμάνι της Αιγύπτου, κάποιος έμπορος μαζί με δεκάδες άλλα είδη μετέφερε και κάποιους χαυλιόδοντες στην Κρήτη. Ίσως όμως να πουλήθηκαν σε εμπόρους από τη Φοινίκη και να κατέληξαν στην Κρήτη από κάποιο λιμάνι της Φοινίκης. Ίσως πάλι να ήταν καράβι κρητικό ή μυκηναϊκό. Στην Κρήτη ένας βιοτέχνης ειδών καθημερινής χρήσης αγόρασε μερικά από τα πολύτιμα ελεφαντόδοντα που του χρειαζόταν για να κάνει τις λαβές των ριπιδίων που κατασκεύαζε. Ήταν είδος πολυτελείας που δεν απευθυνόταν σε φτωχό κόσμο. Μόνο εύποροι μπορούσαν να τα αγοράσουν αυτά τα είδη. Κάποιος έμπορος τα πουλούσε σε διάφορες περιοχές και ένα από αυτά κατέληξε σε κάποιο πλούσιο κτηματία που ζούσε στην Ανατολική Κρήτη στα βουνά ανάμεσα σε δυο θάλασσες. Το δώρισε στην γυναίκα του την ημέρα του γάμου τους ή ίσως με αφορμή κάποιο σπουδαίο γεγονός. Ήταν από τα αγαπημένα της πράγματα και δεν το αποχωρίστηκε ποτέ. Κάπου 3100 χρόνια μετά ένας αγρότης κοντά στην Νέα Πραισό στην περιοχή Φωτούλα, σκάβοντας τις ελιές του σκόνταψε σε κάτι πέτρες. Φώναξαν την αρχαιολογική υπηρεσία. Βρέθηκε ένας τάφος που χρονολογείται από την ΥΜ ΙΙΙΓ περίοδο. Ανάμεσα στα κτερίσματα ήταν και μια βεντάλια με βάση από ελεφαντόδοντο.













The tomb of Fotoula
After the destruction of Knossos palace (1380/1350 BC)we had massive installation of Achaeans in Crete, but the Minoan civilization continued althought a gradual decline. The Myceneans dominated the Aegean Sea and the markets of the East, supplanting the Minoans. The Cretan culture was influenced by the Mycenaean, but was not fully digested. Religion, dresses, customs, traditions were influenced by the Mycenaean invaders.
Traces of installation of that period we can see in Praesos area [Kypia, first and second Acropolis of Praisos and elsewhere.
In the area of Fotoula 1 km east of the village Nea Praesos in 1960 was found a vaulted tomb belonging to the LM IIIC period(roughly from 1200 to 1100 BC). Among the offerings were stirrup jars, a spearhead, a sarcophagus with a dead skeleton who brought to hand a gold ring, a cylindrical vessel of the type of compass with the ashes of dead inside, gold leaves decorated with the sea shell nautilus perhaps from the mask of the dead , etc.(Data from Archaeological Bulletin and translations of various works of Professor James Whitley)

Among the found items was an ivory fan base.Did that fan belong to a man or a woman?
The ivory comes from Africa. What kind of fan was ? Like those seen in later centuries in Tanagra dolls? Was made in Crete with materials brought from Africa or was a kind imported from Egypt, Phoenicia or Syria?
At the same time we have in Egypt, the end of the 19th Dynasty and 20th Dynasty with the various descendants of the great Ramses.

A fantastic story.
Deep in black Africa were hunting and killing elephants for getting their tusks as raw material for many valuable items(devotional, household items and countless masterpieces). Dealers transported them with other valuable species in Egypt and from there to Syria, Crete and Mycenae.
Perhaps through a port of Egypt, a trader, with dozens of other species carried tusks in Crete. But perhaps the tusks were sold to traders from Phoenicia and ended to Crete through a Phoenician port. Or perhaps were transported by a Cretan or Mycenaean ship. In Crete, a craftsman of daily use items purchased some of the precious ivory he needed to make the handles of the fan that he was producing. Luxurious items not for poor people. Only the wealthy could buy these items. One dealer sold them to various sites and one of them ended to a rich landowner who lived in eastern Crete in the mountains between two seas. He donated it to his wife on their wedding day, or perhaps because of some great event. It was one of her favorite things and she never separated it. Some 3100 years after, a farmer near Nea Praisos in Fotoula, digging his olive trees stumbled on some stones. He called the archaeological service. A tomb dating from the LM IIIC period was found. Among the offerings was an ivory fan base.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Αναγνώστες