Η Κιβωτός της Πραισού.
The ark of Praisos (or Praesos or Pressos).

Δικτυακός τόπος για την Πραισό επαρχίας Σητείας Κρήτης και την περιφέρειά της. Η γη των Ετεοκρητών στην ιστορία τη λαογραφία και τη φαντασία. Μια απόπειρα του Ερρίκου Σκουλούδη .
Praisos and its region. The land of Eteocretans in history,folklore and imagination.By Errikos Skouloudis (Erikpraisos)

Η Πραισός και η περιοχή της. Praesos and it;s area

Στο κέντρο της χερσονήσου της Σητείας ανάμεσα στις κοιλάδες που σχηματίζουν οι δυο βραχίονες του ποταμού που στην αρχαιότητα λεγόταν Δίδυμος ή Στόμιος βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Πραισού πρωτεύουσας των Ετεοκρητών και η περιοχή με τους οικισμούς που μέχρι πρόσφατα αποτελούσαν την κοινότητα Πραισού δηλαδή τα χωριά Βαβέλοι (σήμερα Νέα Πραισός) Κανένες (σήμερα Άγιος Σπυρίδωνας) τα ερημωμένα πρόσφατα χωριά Καλαμαύκι και Παντέλι και τα ερειπωμένα από παλιά Πρασοί (ερήμωσε γύρω στο 1651) και το μετόχι Πετρούνια (ερημωμένο κάποια εποχή από τη χολέρα).

Η Ελληνιστική Πραισός καταστράφηκε γύρω στο 145 π. Χ. «Κατέσκαψαν δ’ Ιεραπύτνιοι Πραισόν» λέει ο Στράβων.
Η καταστροφή της δεν σήμανε το τέλος του αρχαίου κόσμου και του πολιτισμού στην περιοχή μας όπου η ζωή συνεχίστηκε όπως δείχνουν όχι μόνο διάφορα ίχνη από την επόμενη ιστορική περίοδο εκείνη της Ρωμαϊκής κυριαρχίας, αλλά και η συνέχιση του ονόματος της μέσα από το ερημωμένο σήμερα χωριό Πρασοί που βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου της Α Ακρόπολης που και αυτός μέχρι σήμερα ακούγεται ως Πρασοκέφαλο δηλαδή λόφος των Πρασών.
Δεν γνωρίζουμε πολλά για την Βυζαντινή περίοδο και την αραβοκρατία. Το χωριό Κανένες θεωρείται ότι ιδρύθηκε από Βυζαντινό εξόριστο ευγενή ή στρατηγό.
Η Ενετοκρατία στην Κρήτη ξεκίνησε από το 1212 και γύρω στο 1645 η περιοχή μας άρχισε να υποδουλώνεται σταδιακά στους Τούρκους. Για την Ενετοκρατία έχουμε μαρτυρίες από αρκετές πηγές και μνημεία που έμειναν στην περιοχή κυρίως εκκλησίες. Με την εισβολή των Τούρκων καταστράφηκε ολοσχερώς το χωριό Πρασοί και μισοερημώθηκαν τα άλλα. Οι Βαβέλοι και το Καλαμαύκι σταδιακά μετατράπηκαν σε αμιγώς Οθωμανικά χωριά, όχι όμως και ο Κανένες που έμεινε προπύργιο του Χριστιανισμού. Ο μικρός οικισμός Παντέλι έχει μια παρουσία από τον 14ο αιώνα. Η Τουρκοκρατία ήταν οδυνηρή για τους κατοίκους που μπόρεσαν να απαλλαγούν από την τυραννία αρχές του 20ου αιώνα. Από τότε ξαναζωντάνεψαν οι οικισμοί για να οδηγηθούν στον μαρασμό με το κύμα της αστυφιλίας των τελευταίων δεκαετιών.

Ένας τεράστιος πλούτος από ιστορικές μνήμες, παραδόσεις, ήθη, έθιμα αλλά και τεκμήρια του λαϊκού πολιτισμού χάνονται. Η Κιβωτός της Πραισού έχει συμβολικό χαρακτήρα. Σαν άλλος Νώε συγκεντρώνω εδώ και μια εικoσιπενταετία ότι μπορεί να σωθεί από τις κατακλυσμιαίες μεταβολές της εποχής μας

Έχω σχεδόν ολοκληρώσει την καταγραφή της τοπικής διαλέκτου, της ιστορίας διαχρονικά, λαογραφικού υλικού (θρύλους, παραδόσεις, δημοτική ποίηση και άλλα ). Επίσης έχω καταγράψει ένα μεγάλο μέρος της χλωρίδας (συνοδευόμενο από φωτογραφικό υλικό) και της πανίδας (ποιμενικά και άλλα) αλλά και τα τοπωνύμια προσπαθώντας να ανιχνεύσω τι κρύβεται πίσω τους. Οι ναοί με τους θρύλους τους αλλά και η ανίχνευση της ιστορίας τους είναι ένα άλλο κομμάτι που επεξεργάζομαι.
Πρόσφατα προχώρησα σε δοκιμαστική έκδοση μέρους του υλικού . Συγκεκριμένα εξέδωσα μέσω του Πολιτιστικού συλλόγου της Πραισού που έχει αναλάβει και την διακίνηση, τον Α τόμο της εργασίας μου : "Λαογραφικά από την περιοχή Πραισού Σητείας και ιστορίες από την ευρύτερη περιφέρειά της" καθώς και το πόνημα
"Δημώδεις παραδόσεις, θρύλοι, ιστορίες, αρχαίοι μύθοι, παραμύθια από την περιοχή ΠΡΑΙΣΟΥ Σητείας και τη ευρύτερη περιφέρειά της"

Αν και απώτερος σκοπός μου είναι η έντυπη έκδοση και του λοιπού υλικού που έχω συλλέξει, το διαδίκτυο είναι ένας τόπος που μπορεί να δώσει κανείς μια εικόνα του τόπου του. Ξεκίνησα με την πρόθεση να κάνω ένα ακόμη site σαν τα χιλιάδες άλλα. Στην πορεία όμως είδα ότι ήταν αρκετά γοητευτικό να δώσω αυτό που θέλω με ένα πιο ποιητικό και πρωτότυπο τρόπο. Να δώσω το ότι έχω συμπεριλάβει στην έννοια Πραισός δηλαδή την διαχρονική ιστορία, τις παιδικές μου μνήμες, την έμπνευση μου από το τοπίο, τις φαντασιώσεις μου, μέσα από ένα τρόπο όπου το όνειρο μπλέκεται με την πραγματικότητα και η φαντασία με την ποίηση. Έτσι παρ' όλες τις τεχνικές δυσχέρειες στον χειρισμό της επεξεργασίας των εικόνων νομίζω ότι αξίζει τον κόπο να συνεχίσω έτσι ή και έτσι.
Το πέρασμα μου από την αγιογραφία έχει επηρεάσει την αισθητική μου (αδιαφορία για την προοπτική, πολλαπλά επίπεδα, το μεταφυσικό).
Χρησιμοποιώ στοιχεία που με γοητεύουν και αποδίδουν καλύτερα αυτά που θέλω να δώσω όπως από την Κλασσική τέχνη, τους Οριενταλιστές και Προραφαηλίτες ζωγράφους, και τελικά και κυρίως από το σουρεαλισμό που είναι πανταχού παρών, χωρίς να αποφεύγω όπου χρειάζεται την κλασσική παρουσίαση. Η ενσωμάτωση στοιχείων της λαϊκής τέχνης στις ταινίες του μεγάλου Γεωργιανού σκηνοθέτη Σεργκέι Παρατζάνωφ με έχει γοητεύσει αφάνταστα και σε πολλά ταμπλώ είμαι επηρεασμένος από την αισθητική του. Τα κολλάζ του Οδυσσέα Ελύτη επίσης είναι μια άλλη πηγή έμπνευσής μου.
Σε πολλές συνθέσεις για την αρχαία Πραισό χρησιμοποιώ αγάλματα και αγαλματίδια, θέλοντας να δείξω το πέτρωμα του χρόνου σαν να είναι οι φιγούρες πια απόμακρες και πετρωμένες. Στις πιό πολλές αναπαραστάσεις οι πρωταγωνιστές δείχνουν να ποζάρουν στον φακό σαν τις παλιές φωτογραφίες όταν όλη η οικογένεια στηνόταν απέναντι από αυτόν που την απεικόνιζε.
Η αποστασιοποίηση από τα γεγονότα μου δίνει την δυνατότητα της υπέρβασης κάνοντας τους πρωταγωνιστές να χάσουν την δραματικότητά τους και να μετατραπούν σε διακοσμητικές φιγούρες. Τη δυνατότητα μιάς εικαστικής αναπαράστασης τους, κάτι σαν τις πόζες σε συνθέσεις της Αρ Νουβώ.
Αλλά κυρίως όλα έχουν μια θεατρικότητα. Εμείς είμαστε οι θεατές μιας παράστασης και οι πρωταγωνιστές απευθύνονται σ' εμάς.

Ερρίκος Πέτρου Σκουλούδης

In the center of Sitia’s peninsula between the valleys formed by the two branches of the river called in ancient times Didymos(Twin) or Stomios are the ruins of Praesos the ancient capital of Eteocretans and the area with the settlements which until recently were the community of Praisos : The villages Vaveli ( Today New Praisos) Kanenes ( today St. Spyridon), the recently desolated villages Kalamafki and Pandeli and the ruinous now village of Prassi (abandoned around 1651) and the settlement Petrounia (once ravaged by cholera).

In Praisos area vast installment begins during the Middle Minoan period (2100-1650) when it appears to have built most of the megalithic structures, and since then we have a continuous habitation.
The city of Praisos was founded around 1100 BC and coincides with the Dorian invasion and had a continuous life for about 1000 years. Praisos was the capital of Eteocretans the pure descendants of the Minoans who were gradually joined the Mycenians and later were repulsed eastwards by the Dorian conquerors. The city was spread over three hills or Acropolis .
In the city remained a language written in the Ionic alphabet that of Eteocretans still a mystery for linguists. The period of greater prosperity was during classical and early Hellenistic times when we have like other cities of Crete, Doric institutions.

Hellenistic Praisos was destroyed around 145 BC by Ierapytnians .

Life continued in the village known until today as Prassi located at the foot of the main Acropolis

We do not know many things about the Byzantine period and the Arab occupation. The village Kanenes was found according to the legend by a Byzantine exiled nobleman or General with the same name.
The Venetian period in Crete began in 1212 and around 1645 our region was gradually enslaved by ottomans. During the Venetian period many churches were built. With the invasion of the Turks the village Prassi was destroyed completely and other villages were devastated or lost the three quarters of their population. The remaining populations of Vaveli and Kalamafki gradually not standing the oppression were converted to islam but not Kanenes which remained a stronghold of Christianity. The small village of Pandeli has a presence since the 14th century. The ottoman period was painful for people who could be released in the early 20th century from it’s tyranny after many revolutions. After the liberation the setllements revived and the destroyed churches were reconstructed. The settlements were led to decline in recent decades because of the wave of urbanization.

A huge wealth of historical memories, traditions, customs and items of popular culture are lost. The Ark of Praisos is symbolic. Like other Noah i am gathering what can be saved from the cataclysmic changes of our time
I have almost completed recording the local dialect, local history through the ages, folk material (legends, traditions, folk poetry and more). I've also recorded a large part of the plants (with photos), the legends and history of the churches of the area etc. Recently i published with the help of the Cultural Association of Praisos the first two volumes of my work.
With this blog i have started presenting with a more poetic way the history and folklore of Praisos area and that of the greatest area of Sitia’s province. Exactly what i have included in the meaning Praisos and Sitia:Their history, my childhood memories, my inspiration from the landscape, my fantasies, through a way where the dream merge with reality and fiction with poetry.
My involvement with painting of byzantine icons and their style has influenced me (ignoring the prospectivity, multiple levels, metaphysical).
I use data that I love as from the classical art, the orientalists and Pre-Raphaelite painters, and finally and above all I am inspired by surrealism which is ubiquitous, but where necessary I don’t avoid the classic presentation. The incorporated elements of folk art in the films of the great Georgian director Sergei Parajanov fascinates me and in many panels influences my aesthetics. The collages of the great Greek poet and Nobel prize winner Odysseus Elytis is also another source of my inspiration.
In many of my compositions for ancient Praisos I use statues and figurines, wanting to show the petrifaction of time as if the figures are isolated and petrified. In most representations the actors seem to pose like in the old photos facing the camera.

The distance from the events gives me the possibility of an overrun by the protagonists who lose their drama and are turned into ornamental figures. The possibility of a pictorial representation, something like the poses in Art Nouveau.
But mainly all have a theatricality . We are the viewers of a performance and the actors are addressed to us.

Errikos Skouloudis

Παρασκευή 26 Αυγούστου 2011

1922-23. Στρατιώτες της περιοχής Πραισού αιχμάλωτοι των Τούρκων στα Μουδανιά . 1922-23. Praisos area soldiers, captives at Moudania (or Mudanya) our Auschwitz and Dachau . Çıkar

Στον πόλεμο του 1919 για την απελευθέρωση της Μικράς Ασίας πολέμησαν μαζί με τους άλλους κρητικούς πολλοί από τα χωριά της κοινότητας Πραισού. Μετά την αλλαγή του 1920 όπου οι Βενιζελικοί έχασαν τις εκλογές οι κρητικοί σκορπίστηκαν σε διάφορες μεραρχίες. Οι Σητειακοί όπως προκύπτει από διάφορα ντοκουμέντα ήταν στην 11η Μεραρχία.
Με την κατάρρευση του μετώπου η 11η Μεραρχία συλλαμβάνεται σχεδόν με όλους τους άνδρες της αιχμάλωτη, στα Μουδανιά της Προποντίδας. Είναι 30 Αυγούστου του 1922. Οι άνδρες εκτός από τις αγριότητες και τα βασανιστήρια των τούρκων αποδεκατίζονται από τις κακουχίες, το κρύο, τη γύμνια, την πείνα, και την επιδημία τύφου. Όσοι έμειναν απελευθερώθηκαν με την εφαρμογή της συνθήκης της Λωζάνης, το καλοκαίρι του 1923.
Από τις βαρβαρότητες του τουρκικού στρατού και τις κακουχίες πέθαναν δυο χωριανοί μας : Ο Γιώργης Μακρυδάκης από τον Κανένε( Άγιο Σπυρίδωνα) που τον σκότωσε τούρκος φρουρός ενώ τον είχαν ζέψει σαν άλογο σε μαγκάνι και ο Κωστής Μακρυδάκης που χτυπήθηκε θανάσιμο και ξεψύχησε στο πλοίο για την επιστροφή μετά την απελευθέρωση.
Ο Μανώλης Συκιανάκης από τους Βαβέλους (Νέα Πραισό) προσπάθησε να αποδράσει. Το στρατόπεδο ήταν κοντά στα παραθαλάσσια. Τον είχαν πιάσει αιχμάλωτο και τον ανάγκασαν να γδυθεί. Ο τούρκος φρουρός του λέει: Τσικάρ (çikar) δηλαδή βγάλε τα ρούχα σου. Έμεινε και καθόταν στο περιγιάλι. Όταν απομακρύνθηκε ο Τούρκος, αυτός κολύμπησε και βγήκε σε ένα Γαλλικό πλοίο που ήταν κοντά και βοήθησε και ένα άλλο από διπλανό χωριό να κολυμπήσει μαζί του και να σωθούν: Όπως περιέγραφαν οι αιχμάλωτοι των στρατοπέδων :
Οι Τούρκοι στρατιώτες που μας φύλασσαν έμπαιναν από το συρματόπλεγμα και άρχιζαν με χτυπήματα από τα κοντάκια και τις λόγχες : Τσικάρ(βγάλε)
Μας έπαιρναν τα αμπέχωνα μας, τα πανταλόνια μας, τις αρβύλες μας και μας άφηναν όλους ξυπόλυτους με μόνα τα εσώρουχα. Ο ήλιος του Αυγούστου ζεματιστός χτυπούσε τα γυμνά μας κεφάλια, μας ζεμάτιζε το σώμα, μας τύφλωνε τα μάτια. Και η δίψα σαν ένα πράγμα ζωντανό μας έσφιγγε μας έπνιγε, μας έγδερνε και μας τραβούσε μέσα το λαρύγγι μας και το στήθος μας.
Η αιχμαλωσία ήταν μια ζωή αδιάκοπων ξυλοδαρμών και αγγαρειών. Πάρα πολλοί αιχμάλωτοι υπέκυπταν καθημερινά.

In the war of 1919-22 for the liberation of Asia Minor alongside the other Cretans were fighting many men from the Praisos area villages. After the change of the political situation during 1920 when Venizelos lost the elections, Cretans as faithful to him were scattered in various divisions of the front. Men from Sitia province as is shown by several documents were placed in 11th Division.
With the collapse of the front in August 30.1922, almost all 11th Division’s men were captives in the harbor of Moudania in the sea of Marmara.It's men except for the atrocities and tortures by the Turkish army, were decimated by privations, cold, nakedness, hunger and epidemic typhus.Those who survived were freed by the application of the Treaty of Lausanne in the summer of 1923.
The atrocities of the Turkish army and the hardships were the reasons for the death of two soldiers from our community villages: Of George Makrydakis from Kanene (Agios Spyridon)who was killed by the Turkish guard while he was obliged to drive a water pump in a well like a horse and of Kostis Makrydakis from Vaveli(Nea Praisos)who was beaten hardly and died on the ship during his return after prisoners were freed
Manolis Sykianakis from Vaveli(Nea Praisos)tried to escape from this hell. The camp was near the seaside. As his brother told: They forced him to disrobe. The Turkish guard said: Tsikar (çikar)that means take off your clothes. He stayed and sat in the shore. When the Turk was removed, he swam and went to a French ship which was nearby and he helped another soldier from a near village to swim with him and to be saved.
As the prisoners of the camps were saying :
The Turkish soldiers entered our guarded and enclosed by barbed wire fences and started beating us with blows from rifle and spears.They were screaming: Tsikar: take your cloths off. They were taking our trousers,boots and were leaving all of us barefoot with only our underwears. The hot Augusts sun was hitting our bared body our heads and was blinding our eyes.But thirst was our great martyrdom.
The captive was a life of incessant beatings and drudgery. Too many prisoners were dying every day.
In Moudania was our Auschwitz and Dachau.