Η Πραισός και η περιοχή της. Praesos and it;s area



Στο κέντρο της χερσονήσου της Σητείας ανάμεσα στις κοιλάδες που σχηματίζουν οι δυο βραχίονες του ποταμού που στην αρχαιότητα λεγόταν Δίδυμος ή Στόμιος βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Πραισού πρωτεύουσας των Ετεοκρητών και η περιοχή με τους οικισμούς που μέχρι πρόσφατα αποτελούσαν την κοινότητα Πραισού δηλαδή τα χωριά Βαβέλοι (σήμερα Νέα Πραισός) Κανένες (σήμερα Άγιος Σπυρίδωνας) τα ερημωμένα πρόσφατα χωριά Καλαμαύκι και Παντέλι και τα ερειπωμένα από παλιά Πρασοί (ερήμωσε γύρω στο 1651) και το μετόχι Πετρούνια (ερημωμένο κάποια εποχή από τη χολέρα).





Η Ελληνιστική Πραισός καταστράφηκε γύρω στο 145 π. Χ. «Κατέσκαψαν δ’ Ιεραπύτνιοι Πραισόν» λέει ο Στράβων.
Η καταστροφή της δεν σήμανε το τέλος του αρχαίου κόσμου και του πολιτισμού στην περιοχή μας όπου η ζωή συνεχίστηκε όπως δείχνουν όχι μόνο διάφορα ίχνη από την επόμενη ιστορική περίοδο εκείνη της Ρωμαϊκής κυριαρχίας, αλλά και η συνέχιση του ονόματος της μέσα από το ερημωμένο σήμερα χωριό Πρασοί που βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου της Α Ακρόπολης που και αυτός μέχρι σήμερα ακούγεται ως Πρασοκέφαλο δηλαδή λόφος των Πρασών.
Δεν γνωρίζουμε πολλά για την Βυζαντινή περίοδο και την αραβοκρατία. Το χωριό Κανένες θεωρείται ότι ιδρύθηκε από Βυζαντινό εξόριστο ευγενή ή στρατηγό.
Η Ενετοκρατία στην Κρήτη ξεκίνησε από το 1212 και γύρω στο 1645 η περιοχή μας άρχισε να υποδουλώνεται σταδιακά στους Τούρκους. Για την Ενετοκρατία έχουμε μαρτυρίες από αρκετές πηγές και μνημεία που έμειναν στην περιοχή κυρίως εκκλησίες. Με την εισβολή των Τούρκων καταστράφηκε ολοσχερώς το χωριό Πρασοί και μισοερημώθηκαν τα άλλα. Οι Βαβέλοι και το Καλαμαύκι σταδιακά μετατράπηκαν σε αμιγώς Οθωμανικά χωριά, όχι όμως και ο Κανένες που έμεινε προπύργιο του Χριστιανισμού. Ο μικρός οικισμός Παντέλι έχει μια παρουσία από τον 14ο αιώνα. Η Τουρκοκρατία ήταν οδυνηρή για τους κατοίκους που μπόρεσαν να απαλλαγούν από την τυραννία αρχές του 20ου αιώνα. Από τότε ξαναζωντάνεψαν οι οικισμοί για να οδηγηθούν στον μαρασμό με το κύμα της αστυφιλίας των τελευταίων δεκαετιών.

Ένας τεράστιος πλούτος από ιστορικές μνήμες, παραδόσεις, ήθη, έθιμα αλλά και τεκμήρια του λαϊκού πολιτισμού χάνονται. Η Κιβωτός της Πραισού έχει συμβολικό χαρακτήρα. Σαν άλλος Νώε συγκεντρώνω εδώ και μια εικoσιπενταετία ότι μπορεί να σωθεί από τις κατακλυσμιαίες μεταβολές της εποχής μας

Έχω σχεδόν ολοκληρώσει την καταγραφή της τοπικής διαλέκτου, της ιστορίας διαχρονικά, λαογραφικού υλικού (θρύλους, παραδόσεις, δημοτική ποίηση και άλλα ). Επίσης έχω καταγράψει ένα μεγάλο μέρος της χλωρίδας (συνοδευόμενο από φωτογραφικό υλικό) και της πανίδας (ποιμενικά και άλλα) αλλά και τα τοπωνύμια προσπαθώντας να ανιχνεύσω τι κρύβεται πίσω τους. Οι ναοί με τους θρύλους τους αλλά και η ανίχνευση της ιστορίας τους είναι ένα άλλο κομμάτι που επεξεργάζομαι.
Πρόσφατα προχώρησα σε δοκιμαστική έκδοση μέρους του υλικού . Συγκεκριμένα εξέδωσα μέσω του Πολιτιστικού συλλόγου της Πραισού που έχει αναλάβει και την διακίνηση, τον Α τόμο της εργασίας μου : "Λαογραφικά από την περιοχή Πραισού Σητείας και ιστορίες από την ευρύτερη περιφέρειά της" καθώς και το πόνημα
"Δημώδεις παραδόσεις, θρύλοι, ιστορίες, αρχαίοι μύθοι, παραμύθια από την περιοχή ΠΡΑΙΣΟΥ Σητείας και τη ευρύτερη περιφέρειά της"

Αν και απώτερος σκοπός μου είναι η έντυπη έκδοση και του λοιπού υλικού που έχω συλλέξει, το διαδίκτυο είναι ένας τόπος που μπορεί να δώσει κανείς μια εικόνα του τόπου του. Ξεκίνησα με την πρόθεση να κάνω ένα ακόμη site σαν τα χιλιάδες άλλα. Στην πορεία όμως είδα ότι ήταν αρκετά γοητευτικό να δώσω αυτό που θέλω με ένα πιο ποιητικό και πρωτότυπο τρόπο. Να δώσω το ότι έχω συμπεριλάβει στην έννοια Πραισός δηλαδή την διαχρονική ιστορία, τις παιδικές μου μνήμες, την έμπνευση μου από το τοπίο, τις φαντασιώσεις μου, μέσα από ένα τρόπο όπου το όνειρο μπλέκεται με την πραγματικότητα και η φαντασία με την ποίηση. Έτσι παρ' όλες τις τεχνικές δυσχέρειες στον χειρισμό της επεξεργασίας των εικόνων νομίζω ότι αξίζει τον κόπο να συνεχίσω έτσι ή και έτσι.
Το πέρασμα μου από την αγιογραφία έχει επηρεάσει την αισθητική μου (αδιαφορία για την προοπτική, πολλαπλά επίπεδα, το μεταφυσικό).
Χρησιμοποιώ στοιχεία που με γοητεύουν και αποδίδουν καλύτερα αυτά που θέλω να δώσω όπως από την Κλασσική τέχνη, τους Οριενταλιστές και Προραφαηλίτες ζωγράφους, και τελικά και κυρίως από το σουρεαλισμό που είναι πανταχού παρών, χωρίς να αποφεύγω όπου χρειάζεται την κλασσική παρουσίαση. Η ενσωμάτωση στοιχείων της λαϊκής τέχνης στις ταινίες του μεγάλου Γεωργιανού σκηνοθέτη Σεργκέι Παρατζάνωφ με έχει γοητεύσει αφάνταστα και σε πολλά ταμπλώ είμαι επηρεασμένος από την αισθητική του. Τα κολλάζ του Οδυσσέα Ελύτη επίσης είναι μια άλλη πηγή έμπνευσής μου.
Σε πολλές συνθέσεις για την αρχαία Πραισό χρησιμοποιώ αγάλματα και αγαλματίδια, θέλοντας να δείξω το πέτρωμα του χρόνου σαν να είναι οι φιγούρες πια απόμακρες και πετρωμένες. Στις πιό πολλές αναπαραστάσεις οι πρωταγωνιστές δείχνουν να ποζάρουν στον φακό σαν τις παλιές φωτογραφίες όταν όλη η οικογένεια στηνόταν απέναντι από αυτόν που την απεικόνιζε.
Η αποστασιοποίηση από τα γεγονότα μου δίνει την δυνατότητα της υπέρβασης κάνοντας τους πρωταγωνιστές να χάσουν την δραματικότητά τους και να μετατραπούν σε διακοσμητικές φιγούρες. Τη δυνατότητα μιάς εικαστικής αναπαράστασης τους, κάτι σαν τις πόζες σε συνθέσεις της Αρ Νουβώ.
Αλλά κυρίως όλα έχουν μια θεατρικότητα. Εμείς είμαστε οι θεατές μιας παράστασης και οι πρωταγωνιστές απευθύνονται σ' εμάς.

Ερρίκος Πέτρου Σκουλούδης

In the center of Sitia’s peninsula between the valleys formed by the two branches of the river called in ancient times Didymos(Twin) or Stomios are the ruins of Praesos the ancient capital of Eteocretans and the area with the settlements which until recently were the community of Praisos : The villages Vaveli ( Today New Praisos) Kanenes ( today St. Spyridon), the recently desolated villages Kalamafki and Pandeli and the ruinous now village of Prassi (abandoned around 1651) and the settlement Petrounia (once ravaged by cholera).

In Praisos area vast installment begins during the Middle Minoan period (2100-1650) when it appears to have built most of the megalithic structures, and since then we have a continuous habitation.
The city of Praisos was founded around 1100 BC and coincides with the Dorian invasion and had a continuous life for about 1000 years. Praisos was the capital of Eteocretans the pure descendants of the Minoans who were gradually joined the Mycenians and later were repulsed eastwards by the Dorian conquerors. The city was spread over three hills or Acropolis .
In the city remained a language written in the Ionic alphabet that of Eteocretans still a mystery for linguists. The period of greater prosperity was during classical and early Hellenistic times when we have like other cities of Crete, Doric institutions.

Hellenistic Praisos was destroyed around 145 BC by Ierapytnians .

Life continued in the village known until today as Prassi located at the foot of the main Acropolis

We do not know many things about the Byzantine period and the Arab occupation. The village Kanenes was found according to the legend by a Byzantine exiled nobleman or General with the same name.
The Venetian period in Crete began in 1212 and around 1645 our region was gradually enslaved by ottomans. During the Venetian period many churches were built. With the invasion of the Turks the village Prassi was destroyed completely and other villages were devastated or lost the three quarters of their population. The remaining populations of Vaveli and Kalamafki gradually not standing the oppression were converted to islam but not Kanenes which remained a stronghold of Christianity. The small village of Pandeli has a presence since the 14th century. The ottoman period was painful for people who could be released in the early 20th century from it’s tyranny after many revolutions. After the liberation the setllements revived and the destroyed churches were reconstructed. The settlements were led to decline in recent decades because of the wave of urbanization.

A huge wealth of historical memories, traditions, customs and items of popular culture are lost. The Ark of Praisos is symbolic. Like other Noah i am gathering what can be saved from the cataclysmic changes of our time
I have almost completed recording the local dialect, local history through the ages, folk material (legends, traditions, folk poetry and more). I've also recorded a large part of the plants (with photos), the legends and history of the churches of the area etc. Recently i published with the help of the Cultural Association of Praisos the first two volumes of my work.
With this blog i have started presenting with a more poetic way the history and folklore of Praisos area and that of the greatest area of Sitia’s province. Exactly what i have included in the meaning Praisos and Sitia:Their history, my childhood memories, my inspiration from the landscape, my fantasies, through a way where the dream merge with reality and fiction with poetry.

My involvement with painting of byzantine icons and their style has influenced me (ignoring the prospectivity, multiple levels, metaphysical).
I use data that I love as from the classical art, the orientalists and Pre-Raphaelite painters, and finally and above all I am inspired by surrealism which is ubiquitous, but where necessary I don’t avoid the classic presentation. The incorporated elements of folk art in the films of the great Georgian director Sergei Parajanov fascinates me and in many panels influences my aesthetics. The collages of the great Greek poet and Nobel prize winner Odysseus Elytis is also another source of my inspiration.
In many of my compositions for ancient Praisos I use statues and figurines, wanting to show the petrifaction of time as if the figures are isolated and petrified. In most representations the actors seem to pose like in the old photos facing the camera.

The distance from the events gives me the possibility of an overrun by the protagonists who lose their drama and are turned into ornamental figures. The possibility of a pictorial representation, something like the poses in Art Nouveau.
But mainly all have a theatricality . We are the viewers of a performance and the actors are addressed to us.

Errikos Skouloudis


Τετάρτη 1 Φεβρουαρίου 2012

Η λατρεία της θεάς Κυβέλης στην Πραισό. The worship of the goddess Kybele at Praisos.

Στην κορυφή σχεδόν της Α Ακρόπολης βρίσκεται υπόγειος θάλαμος λαξευμένος στο φυσικό βράχο. Μπροστά του βρέθηκε ένα μικρό δωμάτιο που λειτουργούσε ως προθάλαμος και δίπλα ένα μεγάλο δωμάτιο με πιθάρια που είχε αποθηκευτική χρήση. Και τα τρία ανήκαν σε ιερό χώρο όπου πιθανότατα λατρευόταν μια γυναικεία θεότητα με νυκτερινές ίσως μυστικιστικές τελετουργίες όπως φανερώνουν τα ειδώλια και τα λυχνάρια που υποδηλώνουν τον χθόνιο χαρακτήρα της θεότητας.

Στο πρώτο δωμάτιο που είχε στα δυτικά είσοδο που οδηγούσε στον υπόγειο θάλαμο εντοπίστηκαν 8 μεγάλα πιθάρια αρχαϊκής νοοτροπίας, πήλινο εδώλιο γυναικείας μορφής, αγγεία, πύραυνα, πολλά λυχνάρια, που σχετίζονται με λατρεία και μεγάλη ποσότητα οστών βοοειδών διάσπαρτα σε όλο το δάπεδο που πρέπει να είχαν σχέση με θυσίες. Στα βόρειά του βρέθηκε άλλο δωμάτιο με αρκετά πύραυνα. Στην πρόσοψη του υπόγειου θαλάμου σώζονται έξι λαξεύματα που πιθανώς ήταν για δοκούς που στήριζαν την στέγη του 2ου δωματίου. O λαξευτός θάλαμος με τα καρφιά στην οροφή παραπέμπει στην ιερή παστάδα με το πέπλο, όπου λάμβαναν χώρα μυστικιστικές τελετές προς τιμήν της Κυβέλης.

Ανάμεσα στα γυναικεία ειδώλια που βρέθηκαν στο πρώτο δωμάτιο είναι ένα καθιστής μορφής που έχει χαρακτηριστικά της Κυβέλης. Απεικονίζει γυναίκα με χιτώνα και φρυγικό σκούφο το σύμβολο του θεού Άττη. Κάθεται σε ψηλό θρόνο και στο δεξί χέρι κρατά αγγείο μάλλον φιάλη, στο αριστερό ένα πουλί και στα γόνατά της είναι ξαπλωμένο ένα λιοντάρι. Ως γνωστόν η λατρεία της Κυβέλης ξεκινά από την Ανατολή και έχει τις ρίζες της στη λατρεία της Μητέρα των θεών της Kubaba. Στην Φρυγία αρχές του 7ου αιώνα π. Χ. σκάλιζαν σε κόγχη την μορφή της σαν να έβγαινε από το βουνό και έκανε τα επιφάνειά της. Η θέση της Πραισού πάνω στα βουνά της Σητείας και ο υπόγειος λαξευμένος θάλαμος με τις κόγχες θυμίζουν τους τόπους λατρείας της Μεγάλης Μητέρα στη Φρυγία. Η λατρεία της εισάγεται στον ελλαδικό χώρο κατά τα ύστερα αρχαϊκά χρόνια από τη Μ. Ασία. Τον 5ο-4ο αιώνα π.Χ. διαφοροποιείται πλήρως, ονομάζεται Κυβέλη και ταυτίζεται με τη Ρέα. Το ειδώλιο της Πραισού θα μπορούσε να χρονολογηθεί στον 5ο αιώνα π. Χ. και τα στοιχεία μάλλον υποδηλώνουν μια μεταβατική περίοδο στη λατρεία της θεάς.
Σύμφωνα με υποθέσεις προγενέστερων μελετητών στην Ετεοκρητική Πραισό η λατρεία της Πότνιας Θηρών που ήταν Άννασα Λεόντων με ιερά πάνω στα ψηλά βουνά εξελίχτηκε με το πέρασμα των αιώνων σε λατρεία της Ρέας-Μεγάλης Μητέρας Κυβέλης. Στον τρίτο λόφο της Πραισού στον Λόφο Βωμό από τον 8ο αιώνα π. Χ. λατρευόταν μια άγνωστη θεότητα με πολύ παλιά καταγωγή που είχε σχέση με την άγρια φύση. Τα πήλινα λιοντάρια που βρέθηκαν εκεί και ένα αέτωμα που παριστάνει μια γυναικεία μορφή με φίδι οδήγησαν στην υπόθεση πως το ιερό που το φύλασσαν λιοντάρια ανήκε στη μητέρα των θεών τη Ρέα και τη μετέπειτα Κυβέλη. Από τα δεδομένα προκύπτει πως στην Πραισό υπήρχε λατρεία της Ρέας από τους Γεωμετρικούς χρόνους. Ίσως η λατρεία της φρυγικής Μητέρα Κυβέλης εισήχθη στην Πραισό κατ’ ευθείαν από την Ανατολή, ίσως μέσω Μιλήτου που ήταν και σύμμαχός της και βρήκε πρόσφορο έδαφος λόγω της Κρητομινωικής Ρέας-Μεγάλης Μητέρας και διατηρήθηκε χωρίς να υποστεί μεγάλες αλλαγές. Το ειδώλιο δείχνει την εξέλιξη της λατρείας κατά τον 5ο αιώνα για αυτό τους μετέπειτα χρόνους αποθηκεύτηκε σε χώρο του ιερού. Δεδομένα της ανασκαφής φανερώνουν την συνέχιση της λατρείας και στην ελληνιστική περίοδο μέχρι το 146 που κατεστράφη η πόλη από την Ιεράπυτνα.

Στοιχεία : Από την ανακοίνωση της αρχαιολόγου Κας Χρύσας Σοφιανού «Ανασκαφές Πραισού 2005-6. Ειδώλιο Κυβέλης» στην 1η Συνάντηση Ρεθύμνου 28-30 Νοεμβρίου 2008. Δημοσίευση στο Αρχαιολογικό Έργο Κρήτης.
 

Αt the top of A Acropolis of Praisos is an underground chamber of Hellenistic period cut in the bedrock. In front of it two rooms were excavated : A small one served as hall and a large room with jars for storage.All three belonged to a holy place where probably was worshiped a female deity with perhaps night mystical rituals as indicated by figurines, lamps, braziers etc., that indicate the chthonic nature of the divinity.

In the first room which on the west has an entrance leading to the underground chamber were identified 8 large pithoi(great jars) of archaic date, a ceramic female figurine, vases, 20 braziers, many lamps,etc., all associated with worship and a large amount of cattle bones scattered across the floor related probably with sacrifices. To the north was found another room with several braziers. In front of the underground chamber survived six carvings which were probably for beams that supported the roof of the second room. The carved chamber refers to the sacred bridal room with the veil, where mystical ceremonies in honor of Kybele were taking place.

Among the female figurines found in the first room is a seated woman, which has characteristics of Goddess Kybele, dressed in a chiton and Phrygian hat, the symbol of god Attis. She sits on a high throne and in her right hand holds a vase and in the left a bird while a lion rests at her knees. As we know, the cult of Kybele starts from the East and has its roots in the worship of Mother of the goddess Kubaba. Phrygians in the early 7th century BC used to carve a niche in her form as if she was coming from the mountain for her Epiphany. The site of Praisos in the mountains of Sitia and the underground chamber carved with niches reminiscent of places of worship of the Great Mother in Phrygia. The worship was introduced in Greece from Asia Minor during the Late Archaic Period. During 5th-4th centuries BC was called Kybele and was identified with Rhea. The figurine of Praisos could be dated to the 5th century BC and the data probably indicate a transition in the worship of the goddess.
According to earlier scholars, in Eteocretan Praisos the worship of Potnia Theron who was Queen of Lions with sanctuaries on high mountains, was evolved over the centuries in the worship of Rhea-Kybele the Great Mother. In the third hill of Praisos or Altar Hill from the 8th century BC, an unknown deity with very old origins that had to do with wildlife was worshiped. The terracotta lions found there and a pediment that depicts a female figure with a snake led to the hypothesis that the shrine guarded by lions belonged to the mother of the goddess Rhea, later Kybele. The data shows that Rhea was worshiped in Praisos from the Geometric period. Perhaps the cult of the Phrygian mother Kybele was introduced in Praisos through it’s ally the city of Miletus and found here a fertile ground because of Cretominoan Rhea, the Great Mother and maintained without incurring major changes. The figurine shows the evolution of the cult in the fifth century that’s why in the later centuries was stored in the sanctuary. Excavation data indicate the continuation of the cult until 146 BC in the Hellenistic period when Praisos was destroyed by the city of Ierapytna.

Data taken from the article of archeologist Mrs. Chrysa Sofianou “Excavations at Praisos in 2005-6. The figurine of Kybele”. 1st meeting for the archaeological work in Crete. Rethymno. 28-30 November 2008

Ο λόφος της Πραισού. Με το κόκκινο σημειώνεται το σημείο του ιερού χώρου της λατρείας της χθόνιας θεότητας. The hill of Praisos. The red sign identifies the location of the sacred cult of chthonic deity.


Το πρώτο από τα δωμάτια που ανασκάφτηκαν με δυο πύραυνα (θυμιατήρια). Excavated room one, with two pyravna (braziers)



Η είσοδος του υπόγειου λαξευμένου θαλάμου όπου λάμβαναν χώρα μυστικιστικές τελετές προς τιμήν της Κυβέλης. The entrance of underground chamber where mystical ceremonies in honor of Kybele were taking place



Goddess Kubaba. H Θεά Κουμπάμπα


Πύραυνα που βρέθηκαν στην Πραισό. Pyravna (braziers ) found at Praisos



Τα πύρανα όπως βρέθηκαν κατά την ανασκαφή.Pyravna (braziers ) found at Praisos

 
Η εισαγωγή της λατρείας της θεάς Κυβέλης στην Πραισό ίσως έγινε από την σύμμαχο της την Μίλητο. Perhaps the cult of the Phrygian mother Kybele was introduced in Praisos through it’s ally the city of Miletus



Η θεά Ρέα –Κυβέλη. Goddess Rhea Kybele





Κορύβαντες. Οι συνοδοί της Ρέας-Κυβέλης. Corybantes attendants of the goddess Rhea-Kybele


Οι λέοντες από τον Λόφο Βωμό της Πραισού συνοδοί της θεάς Ρέας. The lions from the Altar Hill of Praisos companions of goddess Rhea



Η λατρεία της μητέρας Κυβέλης βρήκε στην Πραισό γόνιμο έδαφος λόγω της συνεχιζόμενης λατρείας της Κρητομινωικής Ρέας της Μεγάλης Μητέρας. Εδώ απεικονίζω την θεά που λατρευόταν στην Πραισό με στοιχεία από την μινωική θεά των Όφεων και την Ρέα Κυβέλη.
Τhe cult of the Phrygian mother Kybele found in Praisos a fertile ground because of the existed cult of Cretominoan Rhea,the Great Mother. Here I depict symbolically the worshipped goddess of Praisos with elements taken from the Minoan goddess of snakes and that of Rhea- Kybele





Τα τρία δωμάτια ανήκαν σε ιερό χώρο όπου πιθανότατα λατρευόταν η θεά Κυβέλη με νυκτερινές ίσως μυστικιστικές τελετουργίες. The three chambers belonged to a holy place where probably was worshiped godddess Kybele with perhaps night mystical rituals.












Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Αναγνώστες