Η Πραισός και η περιοχή της. Praesos and it;s area



Στο κέντρο της χερσονήσου της Σητείας ανάμεσα στις κοιλάδες που σχηματίζουν οι δυο βραχίονες του ποταμού που στην αρχαιότητα λεγόταν Δίδυμος ή Στόμιος βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Πραισού πρωτεύουσας των Ετεοκρητών και η περιοχή με τους οικισμούς που μέχρι πρόσφατα αποτελούσαν την κοινότητα Πραισού δηλαδή τα χωριά Βαβέλοι (σήμερα Νέα Πραισός) Κανένες (σήμερα Άγιος Σπυρίδωνας) τα ερημωμένα πρόσφατα χωριά Καλαμαύκι και Παντέλι και τα ερειπωμένα από παλιά Πρασοί (ερήμωσε γύρω στο 1651) και το μετόχι Πετρούνια (ερημωμένο κάποια εποχή από τη χολέρα).





Η Ελληνιστική Πραισός καταστράφηκε γύρω στο 145 π. Χ. «Κατέσκαψαν δ’ Ιεραπύτνιοι Πραισόν» λέει ο Στράβων.
Η καταστροφή της δεν σήμανε το τέλος του αρχαίου κόσμου και του πολιτισμού στην περιοχή μας όπου η ζωή συνεχίστηκε όπως δείχνουν όχι μόνο διάφορα ίχνη από την επόμενη ιστορική περίοδο εκείνη της Ρωμαϊκής κυριαρχίας, αλλά και η συνέχιση του ονόματος της μέσα από το ερημωμένο σήμερα χωριό Πρασοί που βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου της Α Ακρόπολης που και αυτός μέχρι σήμερα ακούγεται ως Πρασοκέφαλο δηλαδή λόφος των Πρασών.
Δεν γνωρίζουμε πολλά για την Βυζαντινή περίοδο και την αραβοκρατία. Το χωριό Κανένες θεωρείται ότι ιδρύθηκε από Βυζαντινό εξόριστο ευγενή ή στρατηγό.
Η Ενετοκρατία στην Κρήτη ξεκίνησε από το 1212 και γύρω στο 1645 η περιοχή μας άρχισε να υποδουλώνεται σταδιακά στους Τούρκους. Για την Ενετοκρατία έχουμε μαρτυρίες από αρκετές πηγές και μνημεία που έμειναν στην περιοχή κυρίως εκκλησίες. Με την εισβολή των Τούρκων καταστράφηκε ολοσχερώς το χωριό Πρασοί και μισοερημώθηκαν τα άλλα. Οι Βαβέλοι και το Καλαμαύκι σταδιακά μετατράπηκαν σε αμιγώς Οθωμανικά χωριά, όχι όμως και ο Κανένες που έμεινε προπύργιο του Χριστιανισμού. Ο μικρός οικισμός Παντέλι έχει μια παρουσία από τον 14ο αιώνα. Η Τουρκοκρατία ήταν οδυνηρή για τους κατοίκους που μπόρεσαν να απαλλαγούν από την τυραννία αρχές του 20ου αιώνα. Από τότε ξαναζωντάνεψαν οι οικισμοί για να οδηγηθούν στον μαρασμό με το κύμα της αστυφιλίας των τελευταίων δεκαετιών.

Ένας τεράστιος πλούτος από ιστορικές μνήμες, παραδόσεις, ήθη, έθιμα αλλά και τεκμήρια του λαϊκού πολιτισμού χάνονται. Η Κιβωτός της Πραισού έχει συμβολικό χαρακτήρα. Σαν άλλος Νώε συγκεντρώνω εδώ και μια εικoσιπενταετία ότι μπορεί να σωθεί από τις κατακλυσμιαίες μεταβολές της εποχής μας

Έχω σχεδόν ολοκληρώσει την καταγραφή της τοπικής διαλέκτου, της ιστορίας διαχρονικά, λαογραφικού υλικού (θρύλους, παραδόσεις, δημοτική ποίηση και άλλα ). Επίσης έχω καταγράψει ένα μεγάλο μέρος της χλωρίδας (συνοδευόμενο από φωτογραφικό υλικό) και της πανίδας (ποιμενικά και άλλα) αλλά και τα τοπωνύμια προσπαθώντας να ανιχνεύσω τι κρύβεται πίσω τους. Οι ναοί με τους θρύλους τους αλλά και η ανίχνευση της ιστορίας τους είναι ένα άλλο κομμάτι που επεξεργάζομαι.
Πρόσφατα προχώρησα σε δοκιμαστική έκδοση μέρους του υλικού . Συγκεκριμένα εξέδωσα μέσω του Πολιτιστικού συλλόγου της Πραισού που έχει αναλάβει και την διακίνηση, τον Α τόμο της εργασίας μου : "Λαογραφικά από την περιοχή Πραισού Σητείας και ιστορίες από την ευρύτερη περιφέρειά της" καθώς και το πόνημα
"Δημώδεις παραδόσεις, θρύλοι, ιστορίες, αρχαίοι μύθοι, παραμύθια από την περιοχή ΠΡΑΙΣΟΥ Σητείας και τη ευρύτερη περιφέρειά της"

Αν και απώτερος σκοπός μου είναι η έντυπη έκδοση και του λοιπού υλικού που έχω συλλέξει, το διαδίκτυο είναι ένας τόπος που μπορεί να δώσει κανείς μια εικόνα του τόπου του. Ξεκίνησα με την πρόθεση να κάνω ένα ακόμη site σαν τα χιλιάδες άλλα. Στην πορεία όμως είδα ότι ήταν αρκετά γοητευτικό να δώσω αυτό που θέλω με ένα πιο ποιητικό και πρωτότυπο τρόπο. Να δώσω το ότι έχω συμπεριλάβει στην έννοια Πραισός δηλαδή την διαχρονική ιστορία, τις παιδικές μου μνήμες, την έμπνευση μου από το τοπίο, τις φαντασιώσεις μου, μέσα από ένα τρόπο όπου το όνειρο μπλέκεται με την πραγματικότητα και η φαντασία με την ποίηση. Έτσι παρ' όλες τις τεχνικές δυσχέρειες στον χειρισμό της επεξεργασίας των εικόνων νομίζω ότι αξίζει τον κόπο να συνεχίσω έτσι ή και έτσι.
Το πέρασμα μου από την αγιογραφία έχει επηρεάσει την αισθητική μου (αδιαφορία για την προοπτική, πολλαπλά επίπεδα, το μεταφυσικό).
Χρησιμοποιώ στοιχεία που με γοητεύουν και αποδίδουν καλύτερα αυτά που θέλω να δώσω όπως από την Κλασσική τέχνη, τους Οριενταλιστές και Προραφαηλίτες ζωγράφους, και τελικά και κυρίως από το σουρεαλισμό που είναι πανταχού παρών, χωρίς να αποφεύγω όπου χρειάζεται την κλασσική παρουσίαση. Η ενσωμάτωση στοιχείων της λαϊκής τέχνης στις ταινίες του μεγάλου Γεωργιανού σκηνοθέτη Σεργκέι Παρατζάνωφ με έχει γοητεύσει αφάνταστα και σε πολλά ταμπλώ είμαι επηρεασμένος από την αισθητική του. Τα κολλάζ του Οδυσσέα Ελύτη επίσης είναι μια άλλη πηγή έμπνευσής μου.
Σε πολλές συνθέσεις για την αρχαία Πραισό χρησιμοποιώ αγάλματα και αγαλματίδια, θέλοντας να δείξω το πέτρωμα του χρόνου σαν να είναι οι φιγούρες πια απόμακρες και πετρωμένες. Στις πιό πολλές αναπαραστάσεις οι πρωταγωνιστές δείχνουν να ποζάρουν στον φακό σαν τις παλιές φωτογραφίες όταν όλη η οικογένεια στηνόταν απέναντι από αυτόν που την απεικόνιζε.
Η αποστασιοποίηση από τα γεγονότα μου δίνει την δυνατότητα της υπέρβασης κάνοντας τους πρωταγωνιστές να χάσουν την δραματικότητά τους και να μετατραπούν σε διακοσμητικές φιγούρες. Τη δυνατότητα μιάς εικαστικής αναπαράστασης τους, κάτι σαν τις πόζες σε συνθέσεις της Αρ Νουβώ.
Αλλά κυρίως όλα έχουν μια θεατρικότητα. Εμείς είμαστε οι θεατές μιας παράστασης και οι πρωταγωνιστές απευθύνονται σ' εμάς.

Ερρίκος Πέτρου Σκουλούδης

In the center of Sitia’s peninsula between the valleys formed by the two branches of the river called in ancient times Didymos(Twin) or Stomios are the ruins of Praesos the ancient capital of Eteocretans and the area with the settlements which until recently were the community of Praisos : The villages Vaveli ( Today New Praisos) Kanenes ( today St. Spyridon), the recently desolated villages Kalamafki and Pandeli and the ruinous now village of Prassi (abandoned around 1651) and the settlement Petrounia (once ravaged by cholera).

In Praisos area vast installment begins during the Middle Minoan period (2100-1650) when it appears to have built most of the megalithic structures, and since then we have a continuous habitation.
The city of Praisos was founded around 1100 BC and coincides with the Dorian invasion and had a continuous life for about 1000 years. Praisos was the capital of Eteocretans the pure descendants of the Minoans who were gradually joined the Mycenians and later were repulsed eastwards by the Dorian conquerors. The city was spread over three hills or Acropolis .
In the city remained a language written in the Ionic alphabet that of Eteocretans still a mystery for linguists. The period of greater prosperity was during classical and early Hellenistic times when we have like other cities of Crete, Doric institutions.

Hellenistic Praisos was destroyed around 145 BC by Ierapytnians .

Life continued in the village known until today as Prassi located at the foot of the main Acropolis

We do not know many things about the Byzantine period and the Arab occupation. The village Kanenes was found according to the legend by a Byzantine exiled nobleman or General with the same name.
The Venetian period in Crete began in 1212 and around 1645 our region was gradually enslaved by ottomans. During the Venetian period many churches were built. With the invasion of the Turks the village Prassi was destroyed completely and other villages were devastated or lost the three quarters of their population. The remaining populations of Vaveli and Kalamafki gradually not standing the oppression were converted to islam but not Kanenes which remained a stronghold of Christianity. The small village of Pandeli has a presence since the 14th century. The ottoman period was painful for people who could be released in the early 20th century from it’s tyranny after many revolutions. After the liberation the setllements revived and the destroyed churches were reconstructed. The settlements were led to decline in recent decades because of the wave of urbanization.

A huge wealth of historical memories, traditions, customs and items of popular culture are lost. The Ark of Praisos is symbolic. Like other Noah i am gathering what can be saved from the cataclysmic changes of our time
I have almost completed recording the local dialect, local history through the ages, folk material (legends, traditions, folk poetry and more). I've also recorded a large part of the plants (with photos), the legends and history of the churches of the area etc. Recently i published with the help of the Cultural Association of Praisos the first two volumes of my work.
With this blog i have started presenting with a more poetic way the history and folklore of Praisos area and that of the greatest area of Sitia’s province. Exactly what i have included in the meaning Praisos and Sitia:Their history, my childhood memories, my inspiration from the landscape, my fantasies, through a way where the dream merge with reality and fiction with poetry.

My involvement with painting of byzantine icons and their style has influenced me (ignoring the prospectivity, multiple levels, metaphysical).
I use data that I love as from the classical art, the orientalists and Pre-Raphaelite painters, and finally and above all I am inspired by surrealism which is ubiquitous, but where necessary I don’t avoid the classic presentation. The incorporated elements of folk art in the films of the great Georgian director Sergei Parajanov fascinates me and in many panels influences my aesthetics. The collages of the great Greek poet and Nobel prize winner Odysseus Elytis is also another source of my inspiration.
In many of my compositions for ancient Praisos I use statues and figurines, wanting to show the petrifaction of time as if the figures are isolated and petrified. In most representations the actors seem to pose like in the old photos facing the camera.

The distance from the events gives me the possibility of an overrun by the protagonists who lose their drama and are turned into ornamental figures. The possibility of a pictorial representation, something like the poses in Art Nouveau.
But mainly all have a theatricality . We are the viewers of a performance and the actors are addressed to us.

Errikos Skouloudis


Πέμπτη 8 Μαρτίου 2012

9 Μαρτίου η εορτή των Αγίων Σαράντα και έθιμα και προλήψεις των χωριών μας. 9 March, the feast of Forty Saints and customs and superstitions of our villages during that day

Στις 9 του Μαρτίου εορτάζουμε την μνήμη των Αγίων Σαράντω ή των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων
Οι άγιοι Σαράντα ήταν στρατιώτες ενός επίλεκτου σώματος του ρωμαϊκού στρατού που μαρτύρησαν γύρω στο 320 μ. Χ. επί αυτοκράτορα Λικινίου στην πόλη Σεβάστεια στην σημερινή Σιβάς στα βάθη της Μικράς Ασίας. Κατά τα συναξάρια :

Ήταν εποχή που ο Λικίνιος είχε εξαπολύσει διωγμούς εναντίον των χριστιανών της Ανατολής. Οι μετέπειτα μάρτυρες είχαν ασπαστεί τον χριστιανισμό κάτι για το οποίο τους κατηγόρησαν από φθόνο συστρατιώτες τους στον ηγεμόνα της πόλης Αγρίκολα. Αυτός τους κάλεσε και αρχικά προσπάθησε να τους δελεάσει και να τους απομακρύνει από την πίστη τους στο τέλος όμως τους έθεσε το δίλημμα : να θυσιάσουν στους θεούς ή να πεθάνουν. Εκείνοι χωρίς να δειλιάσουν προτίμησαν το θάνατο. Μετά από πολυήμερη κάθειρξη σε σκοτεινή και υγρή φυλακή, οδηγήθηκαν σε παγωμένη λίμνη που βρισκόταν έξω από την πόλη της Σεβάστειας και αφέθηκαν εκεί γυμνοί και εκτεθειμένοι μια ολόκληρη νύχτα στο φοβερό κρύο να πεθάνουν μέσα σε φοβερούς πόνους από τα κρυοπαγήματα. Τότε εμφανίστηκε στον ουρανό ο Χριστός και μαζί σαράντα ολόχρυσοι στέφανοι, που χαμήλωσαν και κάθισαν πάνω στα κεφάλια τους.Την άλλη μέρα το πρωί, οι δεσμοφύλακες τους πήραν τους έσπασαν χέρια και πόδια και τους έριξαν στη φωτιά και έριξαν τα λείψανα τους στο διπλανό ποτάμι.

Με την εορτή των Αγίων Σαράντω στα μέρη μας συνδέονται πολλά έθιμα και προλήψεις :

Πιστεύεται πως :Tων Αγίω Σαράντω ή λίγο πριν ή μετά κάνει φουρτούνα η θάλασσα και όλοι οι γιαλοί αγριεύουν
Εκείνη την ημέρα παλιά κατεβαίνανε στη θάλασσα και σαραντιζότανε. Δηλαδή βρέχανε το πρόσωπό τους από 40 κύματα για να μην τους πιάσει ο εφταρμός(μάτιασμα).

Οι μαμές των χωριών αυτή την ημέρα μαζεύανε το σαρανταδέντρι δηλαδή σαράντα ειδών βότανα και χορταρικά όπως : Σκίνο, μερτιά, φασκομηλιά, φλισκούνι, κλπ. Τα βράζανε και με αυτό το νερό λούζανε τα μωρά για να μη βγάλουν σπυριά
Παλιά εκείνη την ημέρα έπρεπε να βρίσκονται σαράντα ειδών φαγητά και ποτά στο τραπέζι.Βέβαια επειδή η εορτή συμπίπτει με την νηστεία της Σαρακοστής, τα σαράντα είδη ήταν βασικά μιά μεγάλη ποικιλία χόρτων με τα οποία έκαναν χορτόπιτες και έπιναν το ζουμί από βρασμένα διάφορα χόρτα. Όπως λέει ο λαός :

Σαράντα φάε, σαράντα πιε σαράντα δέντρη φύτεψε

Πράγματι η γιορτή των αγίων συνδυάζεται με το ξύπνημα της φύσης αρχές της Άνοιξης και είναι μέρα που θεωρείται ιδανική για το φύτεμα των δέντρων και τη σπορά καλοκαιρινών φυτών γιατί πιστεύεται πως ότι φυτέψεις πιάνει Όπως λένε στην Νέα Πραισό:
«Τις κολοκυθιές τις φυτεύουνε των Αγίω Σαράντω για να σύρουνε(τραβήξουν) και να κάνουν σαράντα κολοκύθια» και όπως λένε στους Τουρτούλους :
«Των Αγίων Σαράντα φυτεύουνε τσι κολοκυθιές και κάνουνε εννιά αδερφούς αυτές που θα φυτρώσουνε και κάθε αδερφός ύστερα κάνει κι από ένα κολοκύθι»

Στοιχεία από άρθρο μου στην εφημερίδα της Σητείας : Νέα Επαρχία

Η Μικρά Ασία χάθηκε για τον Ελληνισμό για πάντα και οι Έλληνες εκδιώχτηκαν από την γή τους που τώρα αποκαλείται Τουρκία αλλά με αυτή την αγία γη μας συνδέουν χιλιάδες πράγματα όπως η μνήμη των Ελλήνων αγίων Σαράντα Μαρτύρων που στο διαδίκτυο αναφέρονται σαν Αρμένιοι. Δεν ξεχνούμε τους : Ευτύχιο,Θεόδουλο,Ησύχιο, Μελίτωνα, Ηλιάδη, Αλέξανδρο, Ηρακλή, Θεόφιλο, Ξάνθιο, Αέτιο, Γοργόνιο και όλους του άλλους

On March 9 we celebrate the memory of Saints Saranda(Forty) or Holy Forty Martyrs.
The saints Forty, soldiers of a select body of the Roman army, martyred around 320 AD during the reign of emperor Licinius in the city Sevasteia today Sivas in the depths of Asia Minor:

It was a time when Licinius had launched persecutions against the Christians of the East. Later martyrs had embraced Christianity and because of that they were accused by their fellow soldiers to the ruler of the city. He initially called them and tried to convince them to change their faith and to sacrifice to the gods or die. Those without shrink preferred death. After several days of imprisonment in a dark and damp prison, were led to a frozen lake outside the town of Sebasteia and were left there naked and exposed a whole night in terrible cold to die in terrible pain from the frostbite. Then appeared in the sky Christ and forty golden crowns, which were lowered and sat upon their heads . The next morning, the guards took them, broke their hands and feet, threw their bodies into the fire and after threw the remains in the nearby river.

With the Forty Saints feast are connected many customs and superstitions:

Is believed that In the days of their feast the sea becomes stormy. So everybody goes to the near sea to wet his face with forty waves in order as is believed to avoid the evil eye.
The mamas of the villages on this day gather sarantadentri ie forty herbs and herb species such as skinos, myrtles, sage, pennyroyal, etc., and boil this water to bathe the babies in order not to make pimples
That day on the table are forty species of food and drinks but because is period of forty days lent the foods are modest and basically they make pies with forty kinds of herbs and drink the water on which the herbs were boiled. People says :

"Forty eat, forty drink and forty trees plant"

Indeed, the celebration of the saints coincides with the awakening of nature and early spring and that day is considered ideal for planting trees and sowing summer crops because they believed that everything that is planted will be successful. In New Praisos we say :
" During the day of Holy Saranda(Forty) are planting the pumpkins in order to grow and make forty pumpkins" and as they say in the near village Agios Georgios:
"During that day are planting pumpkins in order to make nine brothers who will grow and every brother will make a pumpkin"

Data from my article in the newspaper Nea Eparchia of Sitia

Asia Minor is lost forever,and the Greeks were expelled from their homeland which now is called Turkey but with this holy land connects us thousand things as the memory of those forty Greek martyrs with the greek names although in the blogs are referred as Armenians. We don't forget Eutychios, Theodoulos, Hesechios, Meliton, Heliades, Alexandros, Heraklios, Theofilos, Xanthios, Haetios, Gorgonios and all the others.





Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Αναγνώστες